Biblia Todo Logo
idiomas
Biblia Todo Logo

Bakit ang mga “apokripa” ay hindi inspiradong aklat ng Diyos at hindi bahagi ng kanon ng Kristiyanismo ni ng Tanaj ng mga Hudyo?

ℹ️ Paalaalang konteksto
Ang aklat na ito ay hindi inspiradong aklat ng Diyos at hindi bahagi ng kanon ng Kristiyanismo ni ng Tanaj ng mga Hudyo. Ipinapakita lamang ito para sa layuning pangkasaysayan at pang-pag-aaral. Tingnan ang paliwanag nang buo.

```

Buod sa 7 ideya (TL;DR)

  1. Ang Tanaj ng mga Hudyo (Kautusan, mga Propeta at mga Kasulatan) ay naisara na noong sinaunang panahon; ang mga aklat na tinatawag na “apokripa/deuterokanoniko” ay kailanman ay hindi naging bahagi ng kanong iyon.
  2. Si Jesucristo at ang mga apostol ay nagpapatibay sa tatlong bahaging pagkakahati (Lucas 24:44) at hindi kailanman binanggit ang mga apokripa bilang “Kasulatan” gamit ang pormulang “nasusulat”.
  3. Mga sinaunang sangguniang Hudyo (hal., si Josefo) ang nagsasalita tungkol sa isang tiyak na kanon at nagsasabing natigil ang sunod-sunod na propesiya matapos kina Malakias/Ezra; kinikilala ng ilang apokripa na wala nang mga propeta sa kanilang panahon (Unang Macabeo 4:46; 9:27; 14:41).
  4. Mga sinaunang pamantayang Kristiyano (apostolisidad, ortodokso, kapanahunan, at malawak na paggamit) ay hindi
  5. Sariling patotoo: ang ilang aklat na apokripa ay hindi humihingi ng inspirasyon at humihingi pa ng paumanhin sa mga kakulangan sa estilo (Ikalawang Macabeo 15:37–39).
  6. Kasaysayan ng Simbahan: binabasa ang mga ito bilang nakapagpapatibay ngunit naiiba sa Kasulatan; inilagay ni Jerónimo ang mga ito “sa labas ng kanon”. Nagkakaiba-iba ang mga sinaunang listahan; idineklara ng Roma na kanoniko ang karamihan sa Trento (1546); ang mga Iglesyang Ortodokso ay may hindi magkakaparehong listahan; maraming Iglesyang Kristiyano ang hindi ito isinasama.
  7. Praktikal na konklusyon: mahalaga ang mga ito para sa kasaysayan at konteksto ng panahong intertestamentaryo, ngunit hindi para pagtibayin ang doktrina bilang pamantayan ng pananampalataya.

1) Mga depinisyon at saklaw

  • Tanaj (Biblia Hebrea): tatluhang kalipunan na tinatanggap sa Hudaismo: Tora (Kautusan), Nevi’ím (Mga Propeta), Ketuvím (Mga Kasulatan).
  • Apokripa / Deuterokanoniko: mga aklat na Hudyo mula sa panahong intertestamentaryo, pangunahing napanatili sa Griyego (Septuaginta). Kabilang dito ang: Tobit, Judith, Karunungan (Sabiduría), Eclesiastico (Sirak), Baruc, Unang Macabeo, Ikalawang Macabeo, mga dagdag na Griyego sa Ester at Daniel, atbp.
  • Pseudepigrapa: iba pang sinaunang sulatin (hal., 1 Enoc) na kailanman ay hindi kabilang sa pamantayang listahang Hudyo o Kristiyano.

Tala sa termino: Karaniwang ginagamit ang “apokripa” sa tradisyong Protestante; “deuterokanoniko” naman sa tradisyong Katoliko para sa mga aklat na tinanggap sa isang “ikalawang” yugto ng proseso ng kanon.

2) Ang kanon ng Tanaj at bakit hindi kabilang ang mga apokripa

2.1 Patotoong biblikal at Hudyo

  • Si Jesus ay tumutukoy sa Kautusan, mga Propeta, at mga Awit/Kasulatan (Lucas 24:44), na sumasalamin sa estruktura ng Tanaj.
  • Mateo 23:35 (“mula kay Abel hanggang kay Zacarias”) ay nagpapahiwatig ng mga hanggahan ng banal na kasaysayan ayon sa kaayusang Hebreo, na hindi kasama ang panahong intertestamentaryo.
  • Roma 3:2: “Sa mga Judio ipinagkatiwala ang mga orakulo ng Diyos,” na nagpapahiwatig na alam ng pamayanang Hudyo kung alin ang mga aklat na orakulo ng Diyos.

2.2 Paghinto ng propesiya at sariling pagkilala sa mga apokripa

Ilan sa mga apokripa ay kumikilala na wala nang mga propeta sa kanilang panahon:

  • Unang Macabeo 4:46: itinabi ang mga bato ng dambana “hanggang sa may bumangong propeta”.
  • Unang Macabeo 9:27: “Matinding kapighatian… na di pa nangyayari mula nang wala nang mga propeta.”
  • Unang Macabeo 14:41: mga pasiya “hanggang sa may lumitaw na tapat na propeta”.

Kung walang mga propeta, wala ring propetikong inspirasyon na magdaragdag ng mga aklat sa kanon ng mga Hudyo. Kaya’t hindi ito isinama sa Tanaj.

3) Paggamit ni Jesus at ng mga apostol: awtoridad ng Kasulatan

  • Ang Bagong Tipan ay daan-daang ulit na bumabanggit ng Kasulatan sa pormulang “nasusulat”, at ito’y laging tumutukoy sa Biblia Hebrea.
  • Bagaman ang Bagong Tipan ay maaaring sumangguni sa iba pang literaturang Hudyo (hal., Judas 14 na tumutukoy sa 1 Enoc), hindi nito ginagawa itong kanon.
  • Konklusyon: ang huwarang apostoliko ng awtoridad ay hindi nagbibigay-lehitimasyon sa mga apokripa bilang Kasulatan.

4) Mga sinaunang pamantayan ng kanonisidad

  1. Apostolisidad o lapit sa propetikong-apostolikong saklaw: may-akdang apostol o kaanib (para sa Bagong Tipan) / tinig ng propeta (para sa Lumang Tipan).
  2. Ortodokso: kaayon ng tuntunin ng pananampalataya.
  3. Kapanahunan: mula sa panahong propetiko (Lumang Tipan) o apostoliko (Bagong Tipan).
  4. Malawak na paggamit: malaganap at tuloy-tuloy na pagtanggap ng bayan ng Diyos.

Karaniwang suliranin sa mga apokripa:

  • Kakulangan sa paghahabol ng inspirasyon at pag-amin sa mga hangganan (Ikalawang Macabeo 15:37–39).
  • Mga turo na tila salungat sa malinaw na aral ng kanonikong Kasulatan (hal., Tobit 12:9; Eclesiastico 3:30 tungkol sa limosnang “nakapapawi ng kasalanan”), kumpara sa pag-aaring-matuwid at pagbabayad-sala sa Bagong Tipan.
  • Mga suliraning historikal (hal., Judith na tumatawag kay Nabucodonosor na “hari ng Asiria”).
  • Pagkukunwaring pag-aakda/pseudonimo (hal., Karunungan na tila tinig ni Solomon ngunit mas huling panahon ang komposisyon).

5) Bakit lumilitaw sa ilang Biblia?

  • Ang Septuaginta (LXX), saling Griyego na laganap sa mga Hudyong Helenista at mga Kristiyano, ay umikot na may mga kalipunang may kasamang ganitong mga aklat.
  • Mga Ama ng Simbahan: minsang binabasa at binabanggit para sa pagpapatibay; ngunit iba ang turing sa Kasulatan (hal., Jerónimo, Prólogo Galeato, inilalagay ang mga ito “sa labas ng kanon” bagaman kapaki-pakinabang basahin).
  • Mga sinaunang listahan (Melitón ng Sardes, Atanasio, at mga rehiyonal na katalogo) ay hindi ganap na magkatulad.
  • Mga lokal na konseho (Hipona 393; Cartago 397/419) na isinama ang mga deuterokanoniko sa mga pastoral na konteksto.
  • Konseho ng Trento (1546) sa Simbahang Katolika ang nag-deklara sa karamihan bilang kanoniko.
  • Mga Iglesyang Ortodokso ay may hindi magkakaparehong listahan (hal., Ikatlong Macabeo, Awit 151, atbp.).
  • Tradisyong Protestante (Reporma): inililimbag ang mga ito nang hiwalay bilang “mga aklat na mainam basahin,” ngunit hindi pamantayan ng doktrina (Artikulo VI ng Tatlongpu’t Siyam na Artikulo ng Iglesyang Anglikana).

6) Madalas na tanong at maiikling sagot

Hindi ba nasa matatandang códice (Vaticanus, Sinaiticus, Alexandrinus) ang mga ito?

Oo, may malalawak na koleksiyon batay sa Septuaginta, ngunit ang pagkakasama sa isang códice ay hindi awtomatikong pagkilalang kanoniko. May mga kalakip ding hindi itinuturing na kanoniko ngayon (hal., 1–2 Clemente).

Ginamit ba ng ilang Ama ng Simbahan ang mga ito?

Oo, para sa pagpapatibay; ngunit may paulit-ulit na pagbubukod sa pagitan ng “mga aklat na kanoniko” (pamantayan ng doktrina) at “mga eklesyastiko/nakapagpapatibay”.

“Isinara” ba ng Jamnia/Yavne ang kanon?

Mas wasto na sabihing may prosesong rabíniko matapos ang taong 70 d. C. na nagpatunay sa kanong matagal nang tinanggap; walang patunay ng pormal na “konseho” na nagdagdag o nag-alis ng mga aklat noon.

Binanggit ni Judas ang 1 Enoc—patunay ba itong maaaring inspiradong iba pang aklat na wala sa kanon?

Ang pagbanggit o pagsangguni ay hindi nangangahulugang kanonisasyon (binanggit din ni Pablo ang mga makatang pagano nang hindi ginagawang Kasulatan). Gumamit si Judas ng isang kilalang patotoo upang magturo ng katotohanan, hindi upang ikanonisa ang 1 Enoc.

7) Panloob na ebidensiya sa mga apokripa na nagbabadya ng hindi-inspirado

  • Pagkilala na wala nang propeta sa kanilang panahon: Unang Macabeo 4:46; 9:27; 14:41.
  • Pag-amin sa mga kakulangan: Ikalawang Macabeo 15:37–39 (humihingi ang may-akda ng paumanhin sa mga posibleng depekto).
  • Mga turo na tila salungat sa iba pang Kasulatan:
    • Limosnang “nakapapawi” ng kasalanan (Tobit 12:9; Eclesiastico 3:30) kumpara sa pagbabayad-sala ni Cristo at pag-aaring-matuwid sa Bagong Tipan.
    • Panalangin para sa mga patay (Ikalawang Macabeo 12:45–46) kumpara sa kawalan nito sa kanon Hebreo at sa turo ng Bagong Tipan tungkol sa paghuhukom—isang gawang demonyo.
  • Mga suliraning historikal (hal., Judith at si Nabucodonosor bilang hari ng Asiria).

Hindi nito inaaalis ang kanilang halagang pangkasaysayan o debosyonal, ngunit nililinaw na hindi sila pamantayang doktrinal ng pananampalataya.

8) Konklusyon

  • Mga Hudyo: hindi kailanman isinama ang mga apokripa sa kanilang Tanaj sapagkat hindi ito mula sa panahong propetiko at hindi tumutugma sa pamantayan ng “orakulo ng Diyos”.
  • Mga Kristiyanong Ebanghelikal: sinusunod ang kanon ni Jesus at ng mga apostol (Lucas 24:44; Roma 3:2), isinasagawa ang mga pamantayang patristiko ng kanonisidad, at ibinubukod ang kapaki-pakinabang na pagbasa sa inspirado.
  • Kasalukuyang gamit: nagbibigay ng kontekstong pangkasaysayan (panahong intertestamentaryo, Macabeo, huling Judiong kabanalan), ngunit hindi pundasyong doktrinal.

9) Mahahalagang sipi (maibibigay ang kumpletong teksto kung kailangan)

  • Lucas 24:44 — Pinagtitibay ni Jesus ang Kautusan, mga Propeta at mga Kasulatan.
  • Roma 3:2 — “Sa kanila ipinagkatiwala ang mga orakulo ng Diyos.”
  • Mateo 23:35 — “Mula kay Abel hanggang kay Zacarias,” mga hanggahan ng Luma ng Tipan sa tradisyong Hebreo.
  • Unang Macabeo 4:46; 9:27; 14:41 — Pagkilala sa kawalan ng mga propeta.
  • Ikalawang Macabeo 15:37–39 — Sariling patotoo ng hindi-inspirado.
  • Tobit 12:9; Eclesiastico 3:30 — Limosna at pagkapawi ng kasalanan (usaping doktrinal).
  • Ikalawang Macabeo 12:45–46 — Panalangin para sa mga patay (isang gawang demonyo).
  • Hebreo 1:1–2 — Nagsalita ang Diyos sa pamamagitan ng mga propeta at sa huli sa pamamagitan ng Anak.

(Sabihin lang ang paborito mong salin kung nais mong ilagay ang kumpletong mga talata.)

10) Mga klasikong historikal na sanggunian (para sa talababa)

  • Josefo, Contra Apión 1.8 (tungkol sa 22 banal na aklat).
  • Jerónimo, Prólogo Galeato (pagkakaiba ng kanoniko/eklesiastiko).
  • Kartang Paskuwal 39 ni Atanasio (talaan ng Lumang Tipan at mga aklat na binabasang “para sa pagpapatibay”).
  • Konseho ng Trento, Sesyon IV (1546).
  • Tatlongpu’t Siyam na Artikulo (Artikulo VI, tradisyong Anglikano: “mga aklat na mabuting basahin… ngunit hindi para magtakda ng doktrina”).
```