AYA MAARUFU

Neno la Mungu lina nguvu na linatubadilisha. Kuna mistari mingi ambayo tunasikia mara kwa mara na yenye uwezo wa kutubadilisha. Inaweza kubadilisha mawazo yetu, jinsi tunavyoishi. Ni mistari ambayo tunajifunza ili tuitendee kazi katika kila hali.

"Ninaweza kufanya mambo yote katika yeye anitiaye nguvu." (Wafilipi 4:13). Huu ni mmoja wa mistari ambao tunajifunza mara kwa mara, na tunautumia wakati tunahisi tumekata tamaa. Unatupa nguvu ya kusonga mbele.

"Kwa maana jinsi hii Mungu aliupenda ulimwengu, hata akamtoa Mwanawe pekee, ili kila mtu amwaminiye asipotee, bali awe na uzima wa milele." (Yohana 3:16). Huu ni moja wapo wa mistari muhimu sana, na ni miongoni mwa mistari ya kwanza unayosikia unapojua kumhusu Bwana wetu Yesu. Ni msitari unaotuonyesha upendo mkubwa wa Mungu kwetu.

Kuna mistari mingine mingi sana ambayo inasemwa mara kwa mara, na hapa utaipata.

Kumcha Mwenyezi-Mungu ni msingi wa maarifa, lakini wapumbavu hudharau hekima na adabu.

Mtumaini Mwenyezi-Mungu kwa moyo wako wote, wala usitegemee akili zako mwenyewe. Umtambue Mungu katika kila ufanyalo, naye atazinyosha njia zako.

Jambo la msingi ni kujipatia hekima; toa vyote ulivyonavyo ujipatie akili.

Kumcha Mwenyezi-Mungu ni msingi wa hekima; na kumjua yule Mtakatifu ni kupata akili.

Lakini kama mmoja wenu ametindikiwa hekima, basi, anapaswa kumwomba Mungu ambaye atampatia; kwani Mungu huwapa wote kwa wingi na kwa ukarimu.

Maana Mwenyezi-Mungu huwapa watu hekima; kinywani mwake hutoka maarifa na ufahamu.

Kiburi huandamana na fedheha, lakini kwa watu wanyenyekevu mna hekima.

Kupata hekima ni bora kuliko dhahabu; kupata akili ni chaguo bora kuliko fedha.

Sikiliza shauri na kupokea mafundisho, upate hekima ya kukufaa siku zijazo.

Mpumbavu huiona njia yake kuwa sawa, lakini mwenye hekima husikiliza shauri.

Kumcha Mwenyezi-Mungu ni shule ya hekima; kabla ya kuheshimika ni lazima kuwa mnyenyekevu.

Kiburi husababisha tu ugomvi, lakini kwa wanaokubali shauri jema mna hekima.

Mtu asiye mwepesi wa hasira ana busara kubwa, lakini akasirikaye upesi hukuza upumbavu.

Ajipatiaye hekima anaipenda nafsi yake; anayezingatia busara atastawi.

Kujibu kwa upole hutuliza hasira, lakini neno kali huchochea hasira.

Penye maneno mengi hapakosekani makosa, lakini aneyeuzuia ulimi wake ana busara.

Asiyesema sana ana maarifa; mtu mtulivu ni mwenye busara.

Mpumbavu huonesha hasira yake wazi, lakini mwenye hekima huizuia na kuituliza.

Mtu mwangalifu huona hatari akajificha, lakini wajinga hujitokeza mbele wakaumia.

Heri mtu anayegundua hekima, mtu yule anayepata ufahamu. Hekima ni bora kuliko fedha, ina faida kuliko dhahabu.

“Mimi Hekima nina thamani kuliko johari; chochote unachotamani hakiwezi kulingana nami.

Mipango huharibika kwa kukosa shauri, lakini kwa washauri wengi, hufaulu.

Apendaye nidhamu hupenda maarifa, bali asiyependa kuonywa ni mjinga.

Nyumba hujengwa kwa hekima, na kuimarishwa kwa busara. Nilipitia karibu na shamba la mvivu; shamba la mzabibu la mtu mpumbavu. Nilishangaa kuona limemea miiba, magugu yamefunika eneo lake lote, na ukuta wake wa mawe umebomoka. Nilitazama, nikawaza, mwishowe nikapata funzo: Lala tu kidogo; sinzia tu kidogo! Kunja mikono yako tu upumzike! Lakini kumbuka kwamba uwapo usingizini, umaskini utakuvamia kama mnyanganyi, ufukara kama mtu mwenye silaha. Kwa maarifa vyumba vyake hujazwa vitu vya thamani na vya kupendeza.

Kulindwa na hekima ni kama kulindwa na fedha. Faida ya maarifa ni kwamba hekima hulinda maisha ya mtu aliye nayo.

Kwa mpumbavu kutenda maovu ni kama mchezo; lakini watu wenye busara hufurahia hekima.

Mtu mwenye akili hujipatia maarifa, sikio la mwenye busara hutafuta maarifa.

Mwenye busara hakasiriki upesi; kusamehe makosa ni fahari kwake.

Linda moyo wako kwa uangalifu wote, maana humo zatoka chemchemi za uhai.

Mwenye hekima moyoni hutii amri, lakini mpumbavu aropokaye ataangamia.

Mwenye hekima ni mwangalifu na huepa uovu, lakini mpumbavu hajizuii wala hana uangalifu.

Nyumba na mali ni urithi apatao mtu kwa wazee wake, lakini mke mwenye busara hutoka kwa Mwenyezi-Mungu.

Kuna dhahabu na wingi wa mawe ya thamani kubwa; lakini cha thamani kubwa zaidi ni maneno ya busara!

Mipango ya mtu wa bidii huleta mali kwa wingi, lakini kila aliye na pupa huishia patupu.

Hakuna hekima, maarifa, wala mawaidha yoyote ya mtu, yawezayo kumshinda Mwenyezi-Mungu.

Tega sikio usikie maneno ya wenye hekima, elekeza moyo wako uzingatie maarifa yangu.

Kuwa na hekima ni bora kuliko kuwa na nguvu, naam, maarifa ni bora kuliko nguvu.

Usijione wewe mwenyewe kuwa mwenye hekima; mche Mwenyezi-Mungu na kujiepusha na uovu.

Mwanangu, usiyasahau mafundisho yangu, bali kwa moyo wako uzishike amri zangu. Hapo ghala zako zitajaa nafaka, na mapipa yako yatafurika divai mpya. Mwanangu, usidharau adhabu ya Mwenyezi-Mungu, wala usiudhike kwa maonyo yake; maana Mwenyezi-Mungu humwonya yule ampendaye, kama baba amwonyavyo mwanawe mpenzi. Heri mtu anayegundua hekima, mtu yule anayepata ufahamu. Hekima ni bora kuliko fedha, ina faida kuliko dhahabu. Hekima ina thamani kuliko johari, hamna unachotamani kiwezacho kulingana nayo. Kwa mkono wake wa kulia Hekima atakupa maisha marefu; kwa mkono wake wa kushoto atakupa mali na heshima. Njia zake ni za kupendeza, zote zaelekea kwenye amani. Hekima ni mti wa uhai kwa wote wampatao; wana heri wote wanaoshikamana naye. Kwa hekima Mwenyezi-Mungu aliweka misingi ya dunia, kwa akili aliziimarisha mbingu. Maana yatakupa wingi wa siku, maisha marefu na fanaka kwa wingi.

Mfunze mwenye hekima naye atazidi kuwa na hekima; mfundishe mwadilifu naye atazidi kuelimika.

Hizi ni methali za Solomoni: Mtoto mwenye hekima ni furaha ya baba yake; lakini mtoto mpumbavu ni huzuni ya mama yake.

Matendo ya mwadilifu huleta uhai, lakini uhalifu huuondoa uhai.

Anayeandamana na wenye hekima hupata hekima, lakini anayejiunga na wapumbavu atapata madhara.

Mwanamke mwenye hekima huijenga nyumba yake, lakini mpumbavu huibomoa kwa mikono yake mwenyewe.

Hekima ya mwenye busara humwonesha njia yake, lakini upumbavu wa wapumbavu huwadanganya wenyewe.

Njia unayodhani kuwa ni sawa, mwishoni yaweza kukuongoza kwenye kifo.

Mwenye busara hutafuta maarifa, lakini wapumbavu hujilisha upuuzi.

Mtu ambaye husikiliza maonyo mema, anayo nafasi yake miongoni mwa wenye hekima.

Anayezingatia mafundisho atafanikiwa; heri mtu yule anayemtumainia Mwenyezi-Mungu.

Mtu mwenye busara lengo lake ni hekima, lakini mpumbavu hupania kila kitu duniani.

Maneno yaweza kuwa chemchemi ya hekima; yenye kilindi kama bahari, kama kijito kinachobubujika.

Maneno ya mpumbavu huleta ugomvi; kila anachosema husababisha adhabu. Kinywa cha mpumbavu humwangamiza mwenyewe; mdomo wake ni mtego wa kumnasa yeye mwenyewe.

Haifai mtu kuwa bila akili; mwenda harakaharaka hujikwaa.

Divai huleta dhihaka na kileo huleta ugomvi; yeyote anayevutiwa navyo hana hekima.

Afadhali kuwa na sifa nzuri kuliko mali nyingi; wema ni bora kuliko fedha au dhahabu.

Nunua ukweli, wala usiuuze; nunua hekima, mafunzo na busara.

Maana kwa mwongozo mzuri waweza kupigana vita, na kwa washauri wengi ushindi hupatikana.

Onyo la mwenye hekima kwa mtu msikivu, ni bora kuliko pete au vito vya dhahabu safi.

Wamwona mtu ajionaye kuwa mwenye hekima? Nakuambia mpumbavu ni nafuu kuliko huyo.

Anayetegemea akili yake mwenyewe ni mpumbavu; lakini anayeishi kwa hekima atakuwa salama.

Afadhali kuwa na kidogo na kumcha Mwenyezi-Mungu, kuliko kuwa na mali nyingi pamoja na taabu.

Jipatie hekima, jipatie ufahamu; usisahau wala kupuuza maneno yangu. Usimwache Hekima, naye atakutunza; umpende, naye atakulinda.

Mwanangu, zingatia hekima safi na busara; usiviache vitoweke machoni pako, navyo vitakuwa uhai nafsini mwako, na pambo zuri shingoni mwako.

Mwekee Mwenyezi-Mungu kazi yako, nayo mipango yako itafanikiwa.

Pasipo na uongozi taifa huanguka, penye washauri wengi pana usalama.

Onyo kwa mwenye busara lina maana, kuliko mapigo mia kwa mpumbavu.

Asiye mwepesi wa hasira ni bora kuliko mwenye nguvu; aitawalaye nafsi yake ni bora kuliko autekaye mji.

Waovu hukimbia japo hawafukuzwi na mtu, lakini waadilifu ni hodari kama simba.

Mipango mizuri hufanyika kwa kushauriana; ukitaka kuanza vita lazima kutafakari kwanza.

Ukifa moyo wakati wa shida, basi wewe ni dhaifu kweli.

Mke mwema ni taji ya fahari kwa mumewe; amwaibishaye mumewe ni kama kidonda mifupani mwake.

Tumaini la kungojangoja huumiza moyo, lakini tazamio linalotimia ni mti wa uhai.

Anayesamehe makosa hujenga urafiki, lakini anayekumbusha makosa hutenga rafiki.

Mpumbavu hapendezwi na busara; kwake cha maana ni maoni yake tu.

Ulimi una nguvu ya kufanya hai na kuua; wanaopenda kuutumia watakula matunda yake.

Watu wengi hujivunia kuwa wema, lakini mwaminifu wa kweli apatikana wapi?

Mtu asiyeweza kuzuia hasira yake, ni kama mji usio na ulinzi unaposhambuliwa.

Bila kuni, moto huzimika; bila mchochezi, ugomvi humalizika.

Wamwona mtu apayukaye bila kufikiri? Mtu mpumbavu ni afadhali kuliko yeye.

Mungu humjalia mtu apendezwaye naye hekima, akili na furaha; lakini humpa mwenye dhambi kazi ya kuvuna na kurundika, kisha akampa anayempendeza yeye Mungu. Yote hayo pia ni bure kabisa; ni sawa na kufukuza upepo.

Afadhali kusikia maonyo ya wenye hekima kuliko kusikiliza nyimbo za wapumbavu.

Mtu aweza kufanya mipango yake, lakini Mwenyezi-Mungu huongoza hatua zake.

Zingatia mafundisho ya Hekima na usimwache aponyoke, mshike kwa makini maana yeye ni uhai wako.

Usijisifie ya kesho, hujui nini kitatokea leo mpaka kesho.

Udhia wa mpumbavu hujulikana mara, lakini mwerevu huyapuuza matukano.

Wasiwasi moyoni humkosesha mtu raha, lakini neno jema humchangamsha.

Ulimi mpole ni chanzo cha uhai, lakini uovu wake huvunja moyo.

Rafiki wa kweli ni rafiki siku zote, ndugu huzaliwa asaidie wakati wa taabu.

Mfunze mtoto namna ya kuishi vizuri, naye hatasahau njia hiyo hata uzeeni.

Chuki huzusha ugomvi, lakini upendo hufunika makosa yote.

Apitapitaye akichongea hutoa siri, lakini anayeaminika rohoni huficha siri.

Wanaopanga maovu wamejaa udanganyifu moyoni, lakini wanaonuia mema hupata furaha.

Anayemdharau jirani yake ni mwenye dhambi, bali ana heri aliye mwema kwa maskini.

Maneno mazuri ni kama asali; ni matamu rohoni na yenye kuupa mwili afya.

Marafiki wengi waweza kumwangusha mtu, lakini wapo marafiki waaminifu kuliko ndugu.

Usifanye urafiki na mtu wa hasira, wala usiandamane na mwenye ghadhabu, usije ukajifunza mwenendo wake, ukajinasa kabisa katika mtego.

Mwanangu, moyo wako ukiwa wenye busara, moyo wangu pia utakuwa wenye furaha. Moyo wangu utashangilia, mdomo wako utakaposema maneno yaliyo sawa.

Neno lisemwalo wakati unaofaa, ni kama nakshi za dhahabu juu ya madini ya fedha.

Amchimbiaye mwenzake shimo, hutumbukia mwenyewe; abingirishaye jiwe litamrudia mwenyewe.

Chuma hunoa chuma, kadhalika mtu hufundishwa na wenzake.

Nguvu nyingi zaidi zahitajika kwa mtumiaji shoka butu lisilonolewa, lakini kutumia hekima humfanya mtu afanikiwe.

Afichaye makosa yake hatafanikiwa; lakini anayeungama na kuyaacha atapata rehema.

Kumcha Mwenyezi-Mungu kunaleta uhai; amchaye hujaliwa pumziko la kutosheleza, wala hatapatwa na baa lolote.

Anayekubali maonyo anaelekea kwenye uhai, lakini anayekataa kuonywa amepotoka.

Mtu aweza kuona njia yake kuwa sawa, lakini mwishowe humwongoza kwenye kifo.

Achungaye mdomo wake na ulimi wake, hujiepusha na matatizo.

Mwenye busara huona hatari akajificha, lakini mjinga hujitokeza mbele akaumia.

Moyo wa furaha hungarisha uso, lakini uchungu huvunja moyo.

Wenye hekima watavuna heshima, lakini wapumbavu watapata fedheha.

Mizani ya udanganyifu ni chukizo kwa Mwenyezi-Mungu, lakini matumizi ya kipimo halali ni furaha kwake.

Kuna vitu sita anavyochukia Mwenyezi-Mungu; naam, vitu saba ambavyo ni chukizo kwake: Macho ya kiburi, ulimi mdanganyifu, mikono inayoua wasio na hatia, moyo unaopanga mipango miovu, miguu iliyo mbioni kutenda maovu, shahidi wa uongo abubujikaye uongo, na mtu achocheaye fitina kati ya ndugu.

Dhamiri ya mtu ni taa ya Mwenyezi-Mungu; huchunguza nafsi yake mtu mpaka ndani kabisa.

Kuwaogopa watu ni kujitega mwenyewe, lakini anayemtumaini Mwenyezi-Mungu yu salama.

Achungaye mdomo wake huyahifadhi maisha yake, anayeropoka ovyo hujiletea maangamizi.

Asiyemwadhibu mtoto wake hampendi; lakini ampendaye mwanawe humrudi mapema.

Tumia akili zako kufuata mafundisho; tumia masikio yako kusikiliza maarifa.

Bidii katika kila kazi huleta faida, lakini maneno matupu huleta umaskini.

Kiburi hutangulia maangamizi; majivuno hutangulia maanguko.

Tajiri humtawala maskini; mkopaji ni mtumwa wa mkopeshaji.

Jina la Mwenyezi-Mungu ni mnara imara; mwadilifu huukimbilia akawa salama.

Mtu mwaminifu atapata baraka tele, lakini mwenye pupa ya kuwa tajiri hataepa adhabu.

Ukinyenyekea na kumcha Mwenyezi-Mungu, utapata tuzo: Fanaka, heshima na uhai.

Mkulima mwenye bidii ana chakula tele, lakini afuataye mambo yasiyofaa hana akili.

Mvivu hutamani lakini hapati chochote, hali mwenye bidii hujaliwa riziki kwa wingi.

Mjinga huamini kila kitu anachoambiwa, lakini mwenye busara huwa na tahadhari.

Je, yuko mtu mwenye maarifa kazini mwake? Huyo atawatumikia wafalme; hatawapa huduma yake watu wasiofaa.

Matendo yote ya mtu ni sawa machoni pake, lakini Mwenyezi-Mungu hupima mioyo.

Anayeutunza mtini hula tini, anayemhudumia bwana wake ataheshimiwa.

Mtu mkarimu atafanikishwa, amnyweshaye mwingine maji naye atanyweshwa.

Anayemsaidia maskini anamkopesha Mwenyezi-Mungu; Mwenyezi-Mungu atamlipa kwa tendo lake jema.

Waovu hawajui maana ya haki, lakini wamchao Mwenyezi-Mungu wanaielewa kabisa.

Baraka za Mwenyezi-Mungu ndizo ziletazo fanaka, juhudi za mtu haziongezi hapo chochote.

Anayekataa kusikiliza kilio cha maskini, naye pia hatasikilizwa atakapolilia msaada.

Kumcha Mwenyezi-Mungu ni chemchemi ya uhai; humwezesha mtu kuepa mitego ya kifo.

Mtu mkarimu atabarikiwa, maana chakula chake humgawia maskini.

Usimnyime mtu anayehitaji msaada, ikiwa unao uwezo wa kufanya hivyo. Usimwambie jirani yako aende zake hadi kesho, hali wewe waweza kumpa anachohitaji leo.

Mwenyezi-Mungu yuko mbali na watu waovu, lakini yu karibu na watu wema kuwasikiliza.

Njia ya watu wema ni kama nuru ya alfajiri, ambayo hungaa zaidi na zaidi hata mchana kamili. Lakini njia ya waovu ni kama giza nene, hawajui kinachowafanya wajikwae.

Macho ya Mwenyezi-Mungu huona kila kitu, humchunguza mtu mwema na mtu mbaya.

Anayependa anasa atakuwa maskini; anayefikiria tu kula na kunywa hatatajirika.

Moyo wako usiwaonee wivu wenye dhambi, ila endelea kumcha Mwenyezi-Mungu siku zote. Hakika kuna kesho ya milele, na tumaini lako halitakuwa bure.

Angalia vizuri hali ya mifugo yako; tunza vizuri wanyama wako.

Mwenyezi-Mungu hutaka kipimo na mizani halali; mawe yote mfukoni ya kupimia ni kazi yake.

Kwa hekima Mwenyezi-Mungu aliweka misingi ya dunia, kwa akili aliziimarisha mbingu. Maana yatakupa wingi wa siku, maisha marefu na fanaka kwa wingi. Kwa maarifa yake vilindi vilipasuka, na mawingu yakadondosha umande.

Shahidi mwongo hataacha kuadhibiwa; asemaye uongo hataepa adhabu.

Utii na uaminifu visitengane nawe. Vifunge shingoni mwako; viandike moyoni mwako. Usigombane na mtu bila sababu ikiwa hajakudhuru kwa lolote. Usimwonee wivu mtu mkatili, wala usiige mwenendo wake. Maana waovu ni chukizo kwa Mwenyezi-Mungu; lakini yeye huwafanya marafiki zake wale walio wanyofu. Mwenyezi-Mungu huapiza nyumba za waovu, lakini huyabariki makao ya waadilifu. Yeye huwadharau wenye dharau, lakini huwafadhili wanyenyekevu. Wenye hekima watavuna heshima, lakini wapumbavu watapata fedheha. Hivyo utakubalika na kusifika, mbele ya Mungu na mbele ya wanadamu.

Maombi kwa Mungu