Makaabee2 14 - LAWA A BOO SONBORE

Lawa a wúlu-bɔlen goledɛnaa Alkimu n Zudaasi zɛ̀rɛ biɛ ka soɛ nɛ

¹ Lɛ̀ sɔɔ bɛ kio, Zudaasi laanka a minin nə́ boo kɛ ma: Selukusu a nɛgiĩ Demetrisi na á daa Tripoli a yìsi mu lɛ-a, ka a mu la ǹ goon ne ka zia-baali kakan nɛ.

² Á gána lɛ si, á Antiokuusu dɛ á gã. Liziasi mɛn dɔ goã kii a doroo mìi la, á bɛ dɔ dɛ á gã.

³ Bɛa waáraa kɛ nɛ, Alkimu kɔ́n tan, á goã Lawa a wúlu-bɔlen goledɛnaa lɛa. Sɛnɛ, Zuifun gòãn dii kio, á n din gɔgɔrɛ kɔ, bɛ̀ a bɛ́ á kɔ Grɛkin landan lɛ, a din foo yii li. Kanna, a na a giala miɛ̃ mà là ba asɛ a sii lɛ-a wa: Zuifun ba re toɛ doo, a n mɔrɔ wúlu-bɔ ǹ bǎã sonbore kɛ-a wa.

⁴ Ka bɛ nɛ, lɛ̀ paabiɛ ka posoorowengoon (151), á woo kɔn yɛ ka kii Demetrisi ni. Á daa kii bafolo kɔ la sana lɛa, sèwo gɔn goon ne ka Olivie gɔnɔn nɛ, ka ǹ bɛ́ zɛnɛɛ Lawa a kion lɔn. Bɛa pinaa kɛ nɛ, a màn kɔ́n zɛnɛɛ a la bɛ-n doo wa.

⁵ Sɛnɛ, á biikoo sonbore yɛ, a n die a dí yɔrɔ boe ka lenlen ka gàãnaabaa nɛ. A din pinaa nɛ, Demetrisi bii á da bii-a, a yiri kɔ mala wolen yɔrɔ-a, a n nɔ̀n diɛ la ka boon ne, Zuifun giã ǹ gɔn wɔ paǹ li ka ǹ taasiɛn nɛ. Alkimu a boo lɛ si ǹ gɔn nə́ kie:

⁶ «Zuifun bii, minin lɛ kaa kun tɔ́n kɔ́n tan, ǹ nə́ bíi Asideyɛn. Ǹ mìilandɛnaa nɛ ka Zudaasi Makaabee ne. A bɛ́ maa, ǹ tá a gialaa zia baa ka gòãn-dii yɔrɔ boe, maǹ là nyantoro kurii kiibaa ǹ bǎã lɛ ganaa.

⁷ Ma dí sonbore mɛn yɛ ma digolon li, ǹ dinin man nə́ si ma la, bɛ giala, mà Lawa a wúlu-bɔlen goledɛnaabaa ǹ dí kie. Bɛ lɛ na á toa má daa yɛlaa.

⁸ Sii tumaa mìi la, kii a màn sonboren là á gɔ́ɔ̃-bii diɛ masɛ ganaa. Sɛnɛ, man giɛ ma tɔrɔ minin dɔn bǐɛ̃ ganaa. Ka bɛ nɛ, ma min mɛnɛn koa sisia, á busii gole diɛ wɔ tɔrɔ a lɛ kaa kun ganaa.

⁹ Nsɛ kəni, maa kii, ma nə n nyankoe, maa n nɔ̀n da ka bɛa siin kɛn lɛn tumaa nɛ ka yiri ni. N tá siĩni min tumaa wɔ lɛa, n sonborebaa nyaa wɔa gána nɛ ka wɔ tɔrɔ mɛn bɛ́, minin nə́ lɔlɛkɔn paǹ din tumaa ganaa.

¹⁰ Hiĩ, bɛ̀ Zudaasi yii a tɔn koo, gána lɛ a re boe la a là nyantoro yɛ duduu wa.»

¹¹ Alkimu bɛ́ á boo da á nya, Zudaasi tìĩ dɔ bɛ́ boe ne «kii a giaáran» ǹ nyin ni, maǹ sii tɔrɔ tumaa zɛnɛɛ, ǹ nə́ màn diɛ Demetrisi a foo-yoo li.

¹² Asɛ kɛ dɔ Nikanɔɔrɔ bɔ gɔrɔ, min mɛnɛn bɛ́ zia biɛ don-a díin lɛn la, bɛn mìilandɛnaa lɛa. Á koa Zudee a gánadɛnaa lɛa, á dia walan.

¹³ Á lɛ kɔ la mà a Zudaasi dɛ, mà a min mɛnɛn bɛ́ kun ni a paǹ tumaa li, mà ǹ bɛn loo. Á laa dɔn doo, mà ǹ Alkimu a Lawa a wúlu-bɔlen goledɛnaabaa ǹ dí lɛ kɔ la, kanaa tumaa a Lawa a kion gole gɔ́ɔ̃ nɛ.

¹⁴ Zudee a tɔrɔ kɔsɔn mɛnɛn nə baa si Zudaasi nyɛɛnɛ, ǹ nə́ woo n kaa kun zaman gole lɛa ka Nikanɔɔrɔ a zia-baalin ni. Maǹ taasɛ, mà Zuifun lɛn mɛnaan lɛn ka ǹ koen lɛn man die n biɛ, ǹ dinin gɔn tɔ là lɛa.

Nikanɔɔrɔ ga Zudaasi ganaa ka gongon á là nyantoro zɛnaa kun ni

¹⁵ Zuifun nə́ bɛa boo kɛ ma: Nikanɔɔrɔ á die, gána a tɔrɔ kɔsɔn man die zia biɛ ǹ ganaa, kun ka a din ni. Bɛ ganaa, ǹ nə́ tii kaa ǹ dinin mìi ni, gɛ̀-koa ǹ sii lɛa, ǹ nə́ Lawa gòã kuĩ. A din na a tɔrɔ sɔkɔn duduu wɔ lɛa, min mɛnɛn bɛ́ a wɔn lɛa, a nə n doe ǹ lɛ, a ná a ba a lɛ diɛ wa, ka nya ǹ dí foaã nɛ.

¹⁶ Bɛ kio, ǹ mìilandɛnaa Zudaasi lɛ kɔ ǹ la mà ǹ woo. Ǹ nə́ yoo ǹ nə́ zii saa kɛnɛn gɔrɔ, maǹ zia biɛ ǹ zɔ́ɔn lɛn ganaa, kunu Adaasaa kiwi li.

¹⁷ Zudaasi ǹ dɔɔ̃n Simɔn ziabaa gialakɔ Nikanɔɔrɔ ganaa gɔrɔ. Sɛnɛ, zɔ́ɔn lɛn nə́ dɔ fufuu á la yii ni, á ná a giala kɔ á wusoo a kio ne.

¹⁸ Nikanɔɔrɔ n Zudaasi laanka a minin foo tãbaa boo miɛ̃, ka ǹ bɛ́ zia mɛn biɛ ka ǹ we kakabaa nɛ, ǹ gána a lɛa. A labaa-n la mà á boe la a ziabaa lɛ a gɔ̀lɔ̀baa yɛ sii lɔlɔkɔn gɔ́ɔ̃-n wa.

¹⁹ Bɛ ganaa, á Pozidoniyusu dia, Todɔti ni ka Matatiasi ni, mà ǹ wo là nyantoro sii yɔrɔ bɔ, kun ka Zudaasi ni.

²⁰ Zudaasi a minin bɛ́ boon mɛnɛn pii ni, a n gìti kuĩ ǹ ganaa ka yiri ni, bɛ kio, a tɔn nə ǹ pɛ a sɔraasin lɛn manɛ. Soraasin lɛn tumaa gɔ́ɔ̃ n goon ne, ǹ nə́ lɛ kɔ, ǹ nə́ toa a lɛ-kɔ lɛ kiɛ̃.

²¹ Ǹ nə́ lɛawaa goon bɔ, nyɛɛnaandɛnan lɛn doamaa bɛ́ nɛ, ǹ kɔn yɛ bǎã mɛn nɛ ǹ gɔrɔn. Ziabaa ǹ wotoro goon nə n zoɛ̃ woe, a n boe sɔraasin giã ǹ bǎã gogoonmaa nɛ, ǹ nə́ yii gugurubaa ǹ dankanan kaa a nɛ.

²² Zudaasi doamaa nɛ a yiri bɔ a din li, a sɔraasin koa bǎã sonboren ne, ziabaa ǹ màn sonboren ne ǹ gɔn. Ǹ doamaa nɛ ǹ bìn da, bɛ̀ á daa yaa, bɛ̀ zɔ́ɔn lɛn tá sii bɔnɛɛ zɛnɛɛ bǎã tɛn nɛ. Sɛnɛ, nyɛɛnaandɛnaa min paa lɛ a kɔn-yɛ lɛ kiɛ̃ ka bǐɛ̃ nɛ.

²³ Bɛ kio, Nikanɔɔrɔ golee biikoo kɔ́n nɛ Zeruzalɛmu. A baraa kɔ́n zɛnaa walan wa. Tii damatan mɛnɛn nə kaa kɔn kio bululu, ǹ nə́ daa n sɔkɔn a li, a n wusii n gɔn din boe ǹ ganaa.

²⁴ A n Zudaasi tamɛɛ biikoo tumaa li a din genli, a giala, a n bɛa min kɛ narɛ parsiini.

²⁵ A n yiri koe la mà a lɔ wɔ, a nɛnyaanan yɛ. Zudaasi lɔ wɔ, á ná a giala kɔ a n là yii kanaa ganaa kiĩn ni.

Nikanɔɔrɔ ná a giã ǹ gɔn bɔyaa Zudaasi ganaa

²⁶ Sɛnɛ, Alkimu yii tá a-a mà Nikanɔɔrɔ laanka Zudaasi á kɔn miɛ̃ parsiini. Ka bɛ nɛ, ǹ lɛ kɔ kɔn la ǹ sɛ́wɔ mɛn zɛnaa kun, á kiɛ̃ á ga bɛa kɔnboe goon li, á woo kɔn yɛ ka kii Demetrisi ni. Á pɛ nɛ: «Dín tá Nikanɔɔrɔ gɔn, ǹ nə́ ǹ ba kɔnpii ka gána lɛ a làn nɛ wa. Ka bɛ nɛ, a na á kiibaa ǹ bǎã a zɔ́ɔ Zudaasi bɔ, mà a n baa nyɛɛnaandɛnaa lɛa asɛ kio.»

²⁷ Bɛa min bɔnɛɛ kɛa soɛn kɛn nə́ kii lɛ foo ziziɛ̃ Zudaasi li. Á sɛ́wɔ kiɛ̃ á dia Nikanɔɔrɔ la, ka foo-yoo ne: «Lɛ kɔ kɔn la mɛn nə n wɔ, á n kiɛ̃ kun ka Zudaasi Makaabee ne, ma lɛ kɔ a ganaa wa. N doamaa nɛ n bɛa min kɛ kurəə, n dia Antiɔsi sisia. A n dí lɛa!»

²⁸ Nikanɔɔrɔ bɛ́ á bɛa sɛ́wɔ kɛ yɛ lɔn, a gɔ́ɔ̃ yii nə́ n lɔlɔkɔn. Min mɛn bɛ́ a baraa kɔ́n zɛnaa wa, a yii ba lɛ kɔ kɔn la kɛa lɛ si a kɔkɔrɔbaa ganaa wa.

²⁹ A da yaa, a boe la a n laa kii lɛ-a wa. Bɛ lɛ a lɛa nɛ, a n giɛ biikoo sonbore li, á n die a lɛ sii, á n Zuifun siɛ̃ nɛ.

³⁰ A wɔ paǹ li, Zudaasi dɔ̃ Nikanɔɔrɔ gɔ̀nɔn ganaa, mà a ba n yɔrɔ sonbore diɛ asɛ la wa. A ba kuĩ sɔnbɔraa nɛ doo, ka lɛlɛ ǹ bɛ́ lɔn wa. A na a giala miɛ̃ mà bɛa sɔ̀n kakabaa kɛa sii sonbore kɔ́n giala pii wa. A na a giaára gigiã soekɔn, á n kiɛ̃ woe n duri, mà a boo la a la Nikanɔɔrɔ la.

³¹ Nikanɔɔrɔ bɔ a siére-a mà Zudaasi ná asɛ sã taãnɛ. Ka bɛ nɛ, á woo Lawa a kion mɛn bɛ́, a golebaa la ǹ miãn manɛ ka a sonborebaa nɛ kanaa gɔ́ɔ̃ nɛ, Lawa a wúlu-bɔlen bɛ́ wúlu mànan mɛnɛn koe biikoo tumaa li, bǎã mɛn nɛ. Á pɛ mà ǹ Zudaasi kɔ asɛ la.

³² Sɛnɛ, Lawa a wúlu-bɔlen lɛn nə́ a foo waa ka liɛ ǹ boo ne: «Min mɛn bɛ́ n tá giɛ li, wɔ ba a bǎã doɛ̃ wa.»

³³ Ka bɛ nɛ, Nikanɔɔrɔ nə́ n gusin a nyàa dia lon, Lawa a kion lɛ li, á liɛ kɛ wɔ: «Bɛ̀ ka Zudaasi kɔ ma la, yii-n kòso nɛ lɛa wa, ma á re Lawa a kion kɛ wurii lenlen, ma á re wúlu-bɔ ǹ bǎã kɛ wurii, ma á re dì wúlu-bɔ ǹ kion siĩn doe a bǎã nɛ, ma kɔ dì Dionisɔsi la.»

³⁴ «Bɛa boon kɛn diɛ kio, á woo. Bǎã goon ne gɔrɔ, Lawa a wúlu-bɔlen lɛn nə́ n gɔnɔn goa lon, ǹ nə́ Lawa gòã kuĩ, asɛ mɛn bɛ́, wɔ tɔrɔ a zia gii-sili lɛa duduu.» Ǹ nə́ pɛ nɛ:

³⁵ «Dɛnaa, n laadoo ba màn kɔ́n-a wa. A da yaa, n zɔɔ̃ li sɔnbɔraanɛ mà n Lawa a kion goon yɛ wɔ bii, n bɛ́ giã-n maa.

³⁶ Dɛnaa sonbore, wɔ́ n kion baa yoreen ne. Wɔ nə n nyankoe, n nyan toa a gɔgɔrɛ kɔ doo duduu wa.»

Razisi a gɛ̀

³⁷ Zeruzalɛmu a min golen bii, min goon tan, a tɔ n Razisi. A tɔrɔ minin bǐɛ̃ kɔ sii na a ganaa, ǹ tumaa tá a tɔ bǐɛ̃ pii parsiini. Maǹ bíi "Zuifun díi" a din a min sonborebaa kɛa lɛa ǹ ganaa. A da yaa, min goon ná a biɛ kɔ Nikanɔɔrɔ nɛ.

³⁸ Gòãn-dii gialakɔ li, minin nə́ goã ǹ ná a zɛ̀rɛ baa gɔrɔ mà á kɔ Zuifun landan lɛn lɛ á wo-n nyɛɛnɛ. Á n we gigiã bɔ ka a nyin goã a nɛ, ǹ tumaa a tamaa a lɛa.

³⁹ Nikanɔɔrɔ n giɛ a nyaa Zuifun manɛ mà ǹ tìĩ n boe ne asɛ nyin ni. Á sɔraasi biɛsooro (500) ka kio dia mà ǹ wo Razisi kũ.

⁴⁰ Ka bɛ nɛ, á labaa la mà á Zuifun lɛn dii kaka bɛ̀ á bɛa min kɛ papaã.

⁴¹ A bɛ́ giã-n wɔlɔ-lɛduə̃ ǹ kion sasa mɛn nɛ, sɔraasin lɛn man giɛ li ǹ bɛ si. Maǹ na a gialaa bìn diɛ a sumu a wɔ ǹ kiɛnlɛ ganaa ka pàã nɛ, ǹ nə́ lɛ kɔ ǹ la, mà ǹ tɛ da kiɛnlɛn ganaa. Razisi yii bɛ́ a ganaa mà ǹ nə́ asɛ lɛnpɛnɛ paǹ din tumaa li, á ná a gɔyaa sa yɔrɔ bɔyaa á dia a dinmaa la.

⁴² A n li a gã sɔnbɔraanɛ ka yii gugurubaa nɛ, màn mɛn tá a ganaa, a gã bɛa gɛ̀-dɛlen kɛn gɔn, ka yii wɛɛ̃ nɛ. Bɛ kɔnbɔ ka sumu yii guguru-a min ni wa.

⁴³ Sɛnɛ ziabaa lɛ a yii fuu kɔ á lɛa, a gɔyaa sa ná a woo ǹ bǎã pusu. Sɔraasin lɛn man die ka baa nɛ kion lɛ gɔ́ɔ̃ nɛ. Ka bɛ nɛ, Razisi n baa sii kungɔn sɔsɔrɔn mìi-n lon, nyɛ́ɛ ná a ba a ganaa wa, á furəə tán ka foo tãbaa nɛ. Zaman mɛn bɛ́ a tan, a

⁴⁴ wusoo a kio-n gɔrɔ, Razisi bɔ á mɛnaa tán bǎã panparaa bii.

⁴⁵ Sɛnɛ, a yii á tɔn koo. Piɛ̃ nɛ ka pàã nɛ, á yoo á giã lon, a gɔ̀nɔn tumaa n mà lɛa. A busu lɛn lɛn tá nɔmɛɛ parsiini. A da yaa, a n sɔraasin lɛn bii wɔsɛkɔn ka baa nɛ, á woo dii tenten sasa goon la.

⁴⁶ A mà tumaa nya. Á n nàn tumaa waa a nɔ̀ nɛ, á ǹ kũ ka a gɔnɔn paanan nɛ, á ǹ zũ sɔraasin lɛn la. Bɛ kio, a n Dɛnaa nyankoe, asɛ mɛn bɛ́ yiitákoobaa a Dɛnaa lɛa ka nyin wɔ nɛ, mà a bɛa yiitákoobaa kɛ kɔ asɛ la, ǹ kɔn pinaa. Razisi gã ka yɔrɔ mɛn nɛ, a din ni kie.