Amsal 30 - EipomekNinye si Yake, el mi Agur birye mambul yupu nyapdeiamuk ati, nyabuk yupu 1 Minop talak ninye ton, el si Yake, el mi Agur birye mambul yupu nyapdeiamuk ning ara ani. Diba na ni Allah, nara mikip pia kumnye ununa anya arye, winira na mikip akunum kum danin banmanile. Na ikin kanye bobuka unmana deice arye, pia teninauk ununa anya arye, ‘Se’ tenen, mikip pia kum uniliba, pia teninauk unune. 2 Nara, pia weik walwalnye ununa anya arye, ‘Teleb ubuka un ning ara ani,’ tenebuka kum unune. Yuk weik kel nang arye unyak atonun, kum unune. Nara talye kam ulamle ning arye, kanye moubuka kum tenelamaka atonye unune. 3 Winibuka una ati ara, Allah elda, malye ning tonok ning babye kum ulirye, pia telebuk ulul bukni, nara el winilul ning moubuka kum bikamse. Nara, pia walwal kopropnye unune. Aning atonun, tukwak ninye bukni, sikce weik kel bikna deiyok ning, akunum moubuka kel bikamik nang arye tenenyak ning ara, na pia kum tenenune. Allah ulul ning ap, weik kel bikna deiyok ning ap ara, mitik ning babye, narye ton pia moubuka tenenirye, kel kum bikinune. Nara, walwal kopropnye unune. 4 Yatanye birye, im deice welepmatu ani, tamubuka kolukuka yatu do? Aning atonun, yatanye birye kumanya balamle ning nirya, el taruk arye talipturye tonokak bulubuka deiptu do? Aning atonun, yatanye birye weik laut mekwen nirya, el baju arye kitibuka deiptu do? Yatanye birye mutuku sirya, im sirya ap, tukwak mutuku noutamak ulul ning ap, im noutamak ulul ning ap nirya ara, kwepdeiamuk do? Aning-aning Kwelina Deiyoknye ap, el mi koprop ap, sik si arando? Yatanye birye aning bikamuka deice arye, nati laka lebuka peterepnutu do? 5 Allah ance nyalisilyam yupu nirya ara, pia dipkoprob uk ulule. Tonok yupu babye, tilila yupu ton kum ulule. Yata mutuku ninye do nirya, anggunce, ‘Allah aryuk melibuka kalikinamsile. Nun mal olan nang arye opsicak’ tenen, nun melina ati, Allah aryuk aninye ati, obuka bisipnamle. Ati ara, ninye mutuku-mutuku nirya, Allah an damuk, bulubuka wekelyanganyake. 6 Yatanye do nirya, Allah arye nyasilye yupu aupmal bukni, ‘Narye yupu tonap tabakuka nyapnune,’ tenena meme. Anggun bidamnye aryuk yupu tabakuka kum nyanamlulume. Winipmunce, yupu talye-talye ning ap, tabakuka nyapmunyopura, Allah arye anggunti wenenamsile. Tonda, aminyan talak yuk ninye arye sikti, “Kume sik bidamang kanye tenen ning aryuk, tabakuka nyapsika ati, sikda tilila yupu nyana nanguk unyake,” nyabuka wenemnamsiyake. 7 Se, na ni Allah, na moropmakin ning ara, na min kum dipmanye talak arye, ‘Abitinye ning ara arepnutume’ tenen moropkine. 8 Tonok ning ara ani. Ara, ance meliniminba, narye tilila yupu nyan ning nirya ara, kum nyanamne. Bitinye ning ara ani. Ara, pia bona talina kum ninye ulamice ning ap, bona weik talin ninye ulamice ning ap ara, na damak arye dobuka, yuk tam dadelilyanamnilame. Aning nirya, na damuk batakminyeura, bona talina kum ninye ulamice ning ap, bona weik talin ninye sik winilamice ning ap nirya ara, na damak kum yanganamnile. Teleb ning ara, dipkoprob na patanilye touk, aninguk arepnutumba, kanye deibuka telebuk unamne. ‘Winibuka melipnutumba, teleb ubuka unamne’ tenen, na ni Allah anti moropkine. 9 Aning moropmakina ara, talye ati kume. Deiyok ara ani. Nara bona weik talinanye ulamtinye toura, narye anti, “Yo, Allah elda yatanye ulul do? Nara aning-aning ayala-yala nirya talinune anya arye, Allah elda kum patanulule,” nyabuka, mandipna arye nyapkitinye. Tonda, nara pia bona utotoa talina kum ninye ulamak touk ulamtinye toura, aning-aning nirya ara, na ton pia kum ununa anya arye, weik arye pataniliba, narye yuk ninye talinyak ning ubula dopra balamtinye. Winibuka balamtinye toura, yuk ninye eipnitingce, na ni Allah an pia teleb ulyamnye si deice arye, malye-malye yupu nyalinamkiyake. ‘Ati, na malye winipnyak’ tenen, na ni Allah, ancuk melibuka kalikinamnilyame. Na patanamnil touk, pia aninguk melibuka arepnamnilame. 10 Anggun kayapu nang ati, “Sik malye unyake,” nyabuka, anggun pil don deiyok nang dam, pia kum nyalbanamlyame. Anggun kayapu nang ati malye yupu pia kum nyanamlulume. Malye yupu nyapmunyopura, anggun kayapu nang arye yu upliba, anggunti supsikiba, aning nirya ara, anggun diamuk dolonamlulume. Amalye un ning nirya dopropmunyeura, anggun uk malye kilildanamlume. Amalye yupu nyanmamunya deice arye, ikin ning weik anggun nong deice yanganamsile. 11 Ton ninye ara, sik ni yapu dorapce, deipdanin yangalamik ninye nirya ati, supnin yangalamik. Winipdanin, yangalamik ani, sik nin yapu nirya babye, pia teleb kanye ton bobuka kum ulamik. Winibuka ulamikce, sikti, “Telebe,” nyabuka kanye kum delilamik. 12 Atonun, sikce deipdanin yangalamikce, sikce sik bidamang ati, ‘Nunda pia teleb nanguk unyabe,’ tenelamik bukni, dipkoprob sik aninye nirya ara, pia tuba malyeuk ulamik. Awinibuka unyaka atonun unyak ninye nirya ara, winipmanto ara, nininga pia weik ulul bukni, mek pia kum kekenyak ninye ulamak touk unyake. 13 Tonda, amalye unyak ninye nirya ara, bisina weik ukirye, pia maknya kintinildakirye, sik bidamang aryuk ereldanyake. Sikce, ‘Nun tonok ara, pia teleb nang unyap bukni, yuk ninye nirya ara, malyeuk unyake,’ tenelanyakce, kwalina uk unyake. Aninye ara, pia malyeuk unyake! 14 Apia malye-malye upra banyak ninye, sik si nirya ara, parang ya si atonun unyake. Aninye sik dumdam si ara, topnung kapu tace atonun ulule. Winibuka ulula anya arye, tukwak mutuku unyak ninye arye, ‘Aninye ara, pia mambul kume,’ tenenyake. ‘Sikda, talye bona utotoa talina kum ninye uk unyake,’ tenenyak ninye nirya ap, mikip pia kum ninye ap nirya ara, obuka kum danibikirye, sirya dakanyake. 15 Yo kan-kan talye ulamle ibye arye, ‘Ninye ining ton dipnun do?’ tenen, ninye nong deice doulyalirye, si topdongobuka ining dilul bukni, elce, ‘Na akunum dipman arye boupmanile,’ kum tenelule. Amitik mirin ibye el si bam bol deice arye nyalule, “Nara ninye ininguk pia dinamne,” nyalula anya arye, ninye ining pia weik dinmalya babye, ‘Akunum dipman arye, boupmanile,’ kum tenelule. 16 Aning atonun, winilyeto, dumbaryeto dinmalya babye, bouna kum ulule. Tonok ning ara, ninye diplamak ninye unyakak ap, mapu delina kum you kilapu arye, ‘Nun mi ton deiptibye’ tenen, pirilenamak bukni, mi pia kum deipmanto unamake. Aning atonun, sesal selamle tuku deice ara, mok purwe saktua babye, pia namin kum uptue. Tonda, uku dinibikiba, uku buk din kum abuka doulyalirye, dipnin banmalya ani, sirya kum dakalule. Aning dumbarye ning nirya ara, pia kum boupmanto, tuba pia patana uk unamle. 17 Ninye ton el li koproba ap, el lin ap, sik akunum wisi dadikirye, aik bukdikce talak ara, sik bitinye ati, akutubuka malye yupu nyalulnye bira, aminyan talak Allah arye, anye bira wenebuka oploplirye, bai tam donokliba, Gagak maka ap, Rajawali maka ap arye, anye bira el asing ara, lukuka dipnamdake. 18 Weik mambul ning winilye ning ap, tonda dumbarye ap ati, ‘Se, sik wininamak ning ara, yata wiribuka winipting do?’ tenen, deiyok ara pia kum tenepse. 19 Tonok ning ara, bip maka ara, el pol deice arye lakuka balule. Bukni, bip maka lakuka balibuk eipnyopura, ‘Se, yata wiribuka el pol potong aryuk lakuka balul do?’ tenenune. Bitinye ning ara, cang kwatima tonok arye, weik cang keil bukamturye, alap ulamtu keil deice balya ara, eipnyopura, ‘Se, yata wiribuka alap keil deice kanam asa balul do?’ tenenune. Winilye ning ara, weik laut mekwen deice balamle kapal arye mekwen deice arye banmalya ani, el tenepmalye sukumuk balul bukni, laut mekwen deice ara, el bisik binmanto ak dala ton kum ulule. Ati, teleb ubuka balul bukni, aning eipnyopura, ‘Se, laut mekwen deice ara, bisik laka kum ulula anya arye, yata wiribuka akapal laut arye amekwen deice banmalya ani, el tenepmalye sukumuk balul do?’ tenenune. Banmalye bisik ara laka ton ulul do? aning ara, kum winipmantoe. Dumbarye ning ara, kamnye kil ap, kamnye ap, kanye deipdarikca deice arye, anye birye akil ati, dopnamne teneplirye, teleb ubuka kanye delilule. ‘Aning babye mambul ulule,’ tenenune. 20 Tonok ning ton, narye moubuka kum tenipnamtinye ning ulule. Ara, kil tonok el akanye akunum dobuk kil bukni, el akanye ap neika teleb ubuka una kumce, talye ulamlirye, yuk nang ap talye yoprakirye, malye ulamlya ani, adiparyuk akil arye nyalule. “Kume, na yata malye unya ati wenepmanilam do?” nyalule. Winibuka nyalul bukni, dipkoprob pia malye ulula anya arye, ayupu nyalul ning ara, ‘Yata wiribuka ayupu talye nyaptu do?’ tenen, moubuka kum teninune. 21 Aning atonun, tukwak ninye arye wininyak ning winilye do, dumbarye do, malye unyaka deice arye, tukwak mutuku nirya sirim talina atonun ulule. Tukwak mutuku unyak ninye mutuku-mutuku nirya, ‘Adumbarye ning ara, dipkoprob pia malye weik ulule,’ tenenyake. Amalye un ning ara, ani. 22 Tonok ning ara, ninye amu tam ulirye talye pil melinanye bira, yuk nang arye erepdeiptingba, ninye deiyoknye Raja kiptuura, ninye nirya arye, ‘Se, aning ara yata ati do?’ tenebuka malye kanye bonyake. Bitinye ning ara, ani. Ara, pia walwalnye birye, malye weik upnin balamlirye, ‘Na tenepnye ninguk nirya talye lukparabuka winiptinye,’ tenelirye, el teneplye touk upnin balirye, doproplyopura, yuk ninye nirya arye, ‘Se, aning ara yata ati do?’ tenebuka malye kanye bonyake. 23 Winilye ning ara, tonok kil ara, el kam ulul talak upnin banamle ning nirya ara, yu weik ap, malye kanye bona ap, aninguk kipnin balamlya ani, ‘Ninye nirya ati lik upliba, na like,’ nyalamle kil ara, aminyan talak ninye ton akil doproplyopura, yuk ninye nirya arye, ‘Se, aning ara yata ati do? Sik neika teleb ubuka kum unamdake,’ tenebuka malye kanye bonyake. Dumbarye ning ara, ani. Ara, tonoknye el dobuk kil, akil amu tam ulamlirye talye pil melibuka dolamlye kil bukni, el akanye birye mince domlye kil bataklirye, atalye pil melina kil doproplyopura, yuk ninye nirya arye, ‘Se, aning ara yata ati do?’ tenen, malye kanye bobuka unyake. Adumbarye winin ning nirya ara, ninye mutuku-mutuku nirya, ‘Aning ara pia malye un ninguk,’ tenenyake. 24 Tonda, tukwak mutuku noutamak ara, pia mitik ning dumbarye unyake bukni, amitik ning ara, pia weik kel ning unyake. 25 Tonok ning ara, pia mitik ning el si ara tulik ulule. Elda mikip weik kum bukni, ‘Aminyan talak yata ning dinamne do?’ teneplirye, el denamle ning tuba-tuba bulubuka delilbalule. 26 Bitinye ning ara, ani. Mutuku kon deice ulamle kam ning, el si ara pelanduk, el nong mitik ulirye, el mikip ara mitanguk ulul bukni, el aik ara, mutuku kon keil si dam dolule. 27 Winilye ning ara, sul kwising ara, sik deiyoknye ton kum ulirye, “Winibuka unamlume,” nyabuka, yupu kum nyalul bukni, sik yuk aryuk bulubukabikirye, ninye yin talin nang lelebuka balamak touk, asul kwising babye, kum nukmanto bulubukabikirye, lelebuka banyake. 28 Dumbarye ning ara, mitik bal taruk deice yanibuka balamle bal el si ara cicak, ninye taruk arye tomonyak bukni, ninye deiyok Raja nang sik pia teleb aik pum tam babye, aunyake. 29 Tonda, tukwak mutuku noutamak ara, dumbarye talye kam ning ton mikip arye yaribuka, sik tenepmace sukumuk banyake. 30 Tonok ning ara, bai tam ulamle yu weik kus, el si ara singa, elda bisina weik ap, yu weik ap ulul ning anya arye, aning ayala-yala nirya, banmaca noutamak arye, mikip dobuka balule. Elda ilil una kum diparyuk, yata ning do nirya, yuk kam ning aupmalye babye, talye mangkau kibuka mikip dobuka balule. Ilil pia kum tenelule. Elda, yuk bai tam kam ulamle ning nirya deice tam ulirye, sik deiyoknye atonun ulule. Yuk bai tam kam ulamle ning ayala-yala nirya ara, el amu tam unyake. 31 Bitinye ning ara, yim kambing basam ap, winilye ning ara, yim ayam nirya ap, sik nirya mikip arye banyak talak ara, kisok erebuka kwalilamake. Dumbarye ning ara, ninye deiyok nang, sik Raja nang arye, ‘Na yin talin nang ap yuk mutuku ninye olbinuyap’ tenen, menekuka banmaleba, sik amu tam nang nirya melibuka banyake. Anyapmasin ning nirya ara, urasin teleb ubuka banyake. 32 Sirya ning ara, ayupu ton nyapsine. Anggunce, kwalina uk upmalum ning ap, ‘Malye winin ninguk unamap,’ tenena uk, upmalum do, kum do? Moubuka tenipdemunce, awal-wal una ap, malye una ap auplyopura, anggun taruk arye, sik si bam bol ipdongopmunce, yupu tunim abuka unamlume. Anggunce, “E, nunda talima erebibirye, walwal winin ninguk winibupu,” nyabuka, maknya kintinina kume. Tonda, ‘Ayupu nyabibiba, yuk nang arye, nunti, ‘Se sikda, bisina weik nang unyake,’ nyabuka, si erenamsiyake,’ tenena kume. Anggunce malye umunye ning ara, yuk nang sik kekenak, laka kum nyanamlulume. Winibuka malyeuk umunya arye, alye dakdamunce, talye lamapdongobuka unamlulume. 33 Anggun akunum kel bikamlume. Sapi basam el moum yung doprobikirye, longteng-longteng abicopura, aminyan talak roti din ning deice likilamak ning, el si ara mentega, nong kipnamle. Atonun, ance ninye u malukminba, u pum bisik arye ining saknamle. Aning atonun anggunce yuk ninye ati, yu tenepmunce, yu yupu nyapmunyeura, dipkoprob ayupu nyapmunya deice arye, yuk ninye nirya babye, yu upliba, weik arye tekildanamake. Tonda, adeice arye olanamake. |
© 2023, Wycliffe Bible Translators, Inc. All rights reserved.
Wycliffe Bible Translators, Inc.