Amsal 20 - EipomekTukwak mutuku ninye arye unyak ning ap, wininyak ning ap, nyanyak yupu ap ati, sekuk yupu 1 Yu mek dinyak nang ara, kanye wangabikiba, malye weik unyaka ati ara, ayu mek el si ara bir ap, anggur ap, ton yuk yala ning nirya ap ara, weika arye dina meme. Yu mek weika arye dibikiba, sik kanye wangabica deice arye, pia weik yupu ding nyanyakce, malye ninguk talibuka unyake. Yu mek dibikiba, kwisi yung teleb ning nirya wangalamak nang ara, sik teleb kanye ton, pia kum bopmakirye, yuk nang ati yep-yep anyake. Tonda, yuk nang ati, olana uk unyake. Ati ara, ‘Yu mek dipnuyap,’ tenebikirye, malye bisikuk balamice nang ara, kel bikna ning talibuka kum unyake. Sikda, pia walwal nanguk unyake. 2 Winipmanto ara, bai tam ulamle kuse atonun ning, el si ara singa kuse pia weik ning, yu uplirye, nguru-nguru alamle touk, pia ninye deiyoknye, Raja el yu ara, aning atonun ulule. Ara, pia yu weik singa kus arye, ninye olamle atonun, sik Raja nang babye atonun, malye unyak ninye ati, yu upliba wenenyake. Ati yatanye birye aRaja ati, ‘Yu upnutu’ tenen, dulsusulamlanye bira, el bidamnye arye, el mining atibuk olilalule. 3 Moubuka kum teneplirye, talye kanye bobuka walwal deice uk ululnye bira, ‘Tuba walana uk uptibirye, olana uk uptibye’ tenen, malye yupu uk nyaltakalule. Bukni, pia weik kel nang arye, ‘Kanye talima dukdongobuka, neika una ara teleb uka,’ tenenyaka ati ara, yuk nang arye sikti, malye ubica babye, adiparyuk kum derenyake. ‘Yupu walana ap, ninye olana ap ara, na like,’ teneplirye, yukak kilolbalule. Ati ara, yuk ninye arye sik kel nang ati, kanye delinyake. 4 Wa win talak pil doptua babye, sikda, ‘Wa pil dona ara, nun like,’ tenenyak ninye anya arye, ‘Wa ara nun kum winamabe,’ tenenyake. El kwit capu nirya, wa wilamice talak ara, el ton pia kum wilule. Ati ara, el pil dona lik ulamlinye bira, el kayapu yuk nang, sik wa wiamica libuka dinyak talak nirya ara, el anye bira, din ning aning-aning nirya ton, libuka kum dilule. Din ning patana deice uk unamle. Elda, ‘Yata ning diptinye do?’ tenen, epra banamle bukni, nong ton kum upnamle. Elda, din patana deice uk unamle. 5 Winipmanto ara, ninye arye mekwen lokamikiba, mek delilul sukum ara, karu pia weik ulula ati ara, amek pum tam ulul ning ara, minopce adiparyuk, kum eiptibye. Aning atonun, ninye talima pum tam tenelamice ning ara, adiparyuk minopce bita kel kum kiptibye. Bukni, pia weik kel biklamlanye bira, moubuka asipdeliba, ninye sik talima pum tam tenenyak ning nirya ara, laka nyanamake. 6 Ninye weika arye nyabuka laka nyanyake. “Kume, nunda pia dipkoproba bico tenesinyaba anya arye, anggunti pia kum batakanamsiabe,” nyanyake. Bukni, sik anang noutamak arye, ninye pia weik tam ara, talye yupu nyaltakanyake. Bukni, talye yupu nyaltakana kumce, “Dipkoprop anye bira, na kwit koproba, na talimanye ulule,” nyabuka, pia bico tenesilirye, kum batakasululnye bira, pia elti, eiptibye bukni, anye bikilul touk, yuk nang ton weik kum unyake. Dipkoprop bico tenesinyak ninye ara, tonok-tonok uk unyake. 7 Malye ning nirya bataklirye, pia diksukumuk ululnye bira, malye ning tonok ning babye, talibuka kum ulule. Teleb uk ulule. Ati ara, elce deipnamle mapu ara, teleb un ninguk talibuka unamake. Allah arye anye ap, elce delinamle mapu nirya ap ati, Allah arye sikti, teleb kibuka delilula deice arye, diksukum unyakce, telebuk unamake. 8 Yata talak arye do, pia ninye deiyoknye Raja tonok, ninye malye winilamice nang, yupu lipsisikuka bokolina ati, bun ning deice buklirye, ninye nirya sik ulamak touk eiplirye, ‘Yata nang teleb unyak do, yata nang malye unyak do?’ tenen, kel kilirye, malye unyak ninye wibuka yukak delilule. 9 Yata ninye do nirya, ninye tukwak mutuku unyak ninye noutamak ara, tonoknye birye mikip asa yupu nyapturye, ‘Se, nara, pia telebuk unirye, na talima pum tam nirya ara, malye ning tonok babye pia kum unune. Na tuba kam unamne talak nirya ara, malye un ning ap, yuk malye winin ning ayala-ayala nirya ap, pia kum unamne. Nara, kanye talima diksukum telebuk kibuka ununye,’ tenebuka kum nyaptinge. Ninye tukwak unyak kili sal nirya ara, pia teleb ninye ton, pia kum unyake. Aning ati, sikce, ‘Nara dipkoprob teleb kibuka unune,’ nyan yupu ara, kum nyaptinge. Ayupu nyabica babye, tilila yupu uk nyanyake. 10 Ura, ninye nirya arye, bon-bona dekikirye, ikin ati erelana ap, kililena ap, nukuna ap unyak talak ara, dipkoprob kum unyakce, sik bidamang uk weika arye dolonyake. Wininyak ninye ara, nun ni koproba Allah, el si Yahweh elilulce, ‘Aning ara, pia na like,’ tenelule. Ninye ton bon-bona dekna ap, ikin ati, erebuka delina ap, kililena ap, unyak talak arye, ‘Nun uk weik dopropnuyabe,’ tenenyak nang ati, nun ni koproba Allah el si Yahweh tuba-tuba elilulce, ‘Awininyaka ara, na like. Aning ara pia na like,’ tenelule. 11 Tonda, nunce yata mapu do nirya, sik unamak ning ati, ‘Yata wiribuka unamak do?’ tenen, moubuka dinamabe. Winibuka dinauk ulamibiba, sikce teleb unyak ning ara, lakak uk ulule. Aning atonun, sikce malyeuk unyak ning babye, lakak uk ululba eibuka kel kinyabe. Aning ara kum duknuptinge. Aning atonun, nunce wisi nang sik winilamice ning eibibirye, ‘Sik wininyak ning ara, pia teleb kibuka unyake,’ teneptibye. Teneptibirye, ‘Aning ara, pia teleb unyake, anang ara, tuba-tuba malyeuk winipre banyake’ tenen, kel kinyabe. 12 Nun ni koproba Allah el si Yahweh arye, ninye amul kwepdeiamsuk ara, kekepmanto ning ton kwelisulule. Aning atonun asing ara, ‘Aning-aning nirya dilamikirye, teleb kibuka unamak’ tenen, asing eipmanto ning ton kwelisulule. Yata nang do nirya, amul aupliba, moubuka kekenamak nang ap, asing arye teleb kibuka elinamak ap ara, ‘Teleb uk unamak’ tenen, Allah Yahweh arye abitinye ning kwepdeiamsuk. 13 Yata nang do nirya, mikip arye pil dona kum, talye maltakna uk unyak nang ara, yuk talak sik talinyak ning kum upre baliba, sikda dipkoprob bona utotoa talina kum ninye uk unamake. Aning atonun, yata ninye do nirya, ‘Pil ara nun like,’ tenenyak ninye unyak touk kum unyakce, teleb kibuka pil mikip arye wa wina ap, yuk pil aning-aning nirya ap, dolamak nang ara, yuk talak sik pil dolamak ning nirya, dipkoprob nong uplirye, weik upliba, tuba-tuba libuka dinyakce, sik ap sik mapsilip nirya ap, sik kayapu yuk nang nirya ap, bokuka dinyake. 14 Tonda, ninye nirya arye, aning-aning nirya deibuka deklamak sukum, pasar do, dekna ning deibuka delinyak aik do, bikirye, ‘Nun patapsil ning deknamabe,’ tenebikirye, aning deiamlyenye binyak, nyanyake. “Se, aning ara, pia teleb ning kum anya arye, dekna ning kulukeipsutumce, mitik tonun nyapsutumba, nunce dektibye,” nyanyake. Bukni, aning nyaplobuka dekicopura, sik kayapu yuk nang kekenmace bikirye, “Nunda weik kel nang unyabe. Aning ara, dekna mitik tonun deice aryuk dekmabe,” nyabuka kimilanyake. Sik kayapu yuk nang ati, “Diba, aning ara dipdelulume. Dekna weik ning bukni, mitik anun arye arepsikce deksik,” nyabuka kimilanyake. 15 Yatanye do nirya ara, tuku pum tam noutamak ap, bon-bona deibuka delinyak aik pum tam ap, eibuka bakirye, dekna weik ning ati enyake. Ara, urasin teleb dekna weik ning, emas ap, kat keil dekna weik keil, el si ara berlian ap ati, enyake. Wininyak bukni, nunda ninye ton diksukum teleb kibuka ulirye, tuba-tuba telebuk ulirye, pia weik kel bikna deiyok yupu uk, nyalulnye binyak, enamabe. Bukni, atonye bira, adiparyuk minopce eibuka, bita kel kum kiptibye. Deiyok ara ani. Kel pia weik bikna ning, akunum kel bikamik nang ara, weik kum unyake. Tonok-tonok uk unyake. 16 Tonda ninye arye nyanyake. Sikce, “Anye bira, na bita kel kum bikse bukni elce, ‘Deknune,’ nyanmal ning ati, wini talak dekna kum arepmal ning ara, aminyan talak naryuk melibuka areptinye,” nyanyake. Tonda, sikce nyanyake, “Kume, anye bira na walwal bukni, moubuka tenipdenirye, aminyan yanuka arepnamasile. Winipnamala ati, el dekna ning, menenga ona ara, naryuk arepnamsine.” Yata nang do nirya, anggunce ayupu atonun nyapsilyopura, ‘Dib nyapmasila,’ tenena meme. Ninye ton atouk yupu nyaltakalulnye bira, dipkoprob pia weik kelnye birye kum nyalule. Ati ara, ayupu atonun talye diamuk nyaltakalamak nang ati, teleb ati ara, sik bon-bona do, baju do, sik mambul dekna weik ning do, dobuka dokola delinamlulume. Deiyok ara ani. Sikce, “Abona ning menenga opnamne. Na aryuk aninye asiknye birye dopropnulye bon-bona ati, dekna ning kum arepsilyopura, narye punupnamsine,” nyaptu bukni, aminyan talak dipkoprob kum arepsilyopura, el ning dokola deipnamlum ning ara, tamubuka dolonamlulume. Anye elda, dipkoprob pia weik kel kiamuknye kume. Aning atonun, malye unyak kilapu ati, “Sik dekna kumcuk, talye dopronamak ning ati ara, naryuk dekuka punupnamsine,” nyaplopura, anggun bon-bona deiyok nang arye, el mining dekna weik baju ton dobuka, dokola delinamlulume. Anggun ning talye dopromsice touk, ayupu nyaltakalyenye, menenga tamubuka kum arepsilyopura, el mining ning urdemuk dopropnamlulume. ‘Anggun ning ititipdamunyak’ tenen, teleb ning ara, el kanye delin ning tamubuka dolonamlulume. 17 Tonda ninye tonoknye birye, el kayapu yuk nang ati, ur talye yupu deice arye, mambul dekna weik ning ap, pia din pia teleb ning ap, dopropnamle. Ara, talye yupu nyaltakalul deice arye doproplirye, ateleb din ning diplirye, kanye delilule. Bukni winipmanto ara, aminyan talak el dinamle ning nirya ara, talye karin arye el si bam bol pum tam ara, keil wenenga weklamle touk, unamle. Deiyok ara, tilila yupu nyabuka deice arye, teleb ning dololamuk bukni, aminyan talak ikin ning weik, el dam yanamle. 18 Anggunce, ‘Mambul weik ning ton winiptibye’ tenen, kintinipmunyopura, teleb ning ara kabul talak arye, yuk pia weik kel bikamikce nang nirya ati, laka nyapmunyeba, yupu arena ap, “Winipnamabe,” lak lena ap, nyapmunce, aning nirya ara, pil donamlulume. Aning atonun, yuk pia weik kel bikamik nang ati, ‘Olbinuyabe,’ tenepmunyopura, teleb ning ara, kabul talak arye, “Winipnamabe,” nyana ap, yupu arena ap, unamlume. Sik pia weik kel bikamik nang arye nyanamsiak yupu, moubuka kekepmunce, wininamlume. Moubuka tenilena kumce, talye lukparabuka minopce, ‘Mambul weik ning ara, talye luparabuka wininamabe,’ tenena meme. 19 Ninye ton yuk nang sik kekena ati, ‘Talye yupu uk nyaltakanamne’ tenen, patalibuk ululnye, el dam ara, anggun mambul yupu ton, pia kum nyanamlulume. Ati, anye el kekenak ara, moubuka bikmunce nyanamlulume. Aning kumopura, ‘Ninye ton talye yupu bobuka nyalbitiniba, ninye nirya kel biktinge’ tenen, patalyeba nyalbalule. Winiplyopura, sikce, ‘Ayupu ara lakak kum nyanamabe,’ tenelamlum ning nirya ara, elce talye lukparabuka, laka arye nyalbalula atia. Ati, atalye yupu bobuka nyalbalulnye kekelye sukum ara, anggun mambul yupu kum nyanamlulume. Tonda aning atonun, yupu nirya bobuka, ‘Yuk ninye weika arye kekenamak’ tenen, patalibuk ululnye bira, neika una meme. Anggun mambul yupu bobuka, anye dam kum nyalbanamlulume. Aning ati, ‘Yuk nang arye talye nyanyak yupu kekebuka nyapra banamne,’ tenelulnye ap, neika ansinibuka kum unamlume. 20 Winipmanto ning ara, lukunyan talak noutamak weisa tangaplirye kuna dakliba, aning nirya kum elilamak touk, yata ninye do nirya, sik nin yapu ap, sik ni yapu ap ati, malye yupu nyabuka suplinye bira, Allah arye aninye ati, minopce wenebuka oplomliba, dipnamake. 21 Tonda tonok mi do, kamnye do, wel kil do, el li koproba diplyopura, el li koproba taleamukce, ‘Na weik sisin dekna weik ning,’ tenelamuk ning nirya ara, el mi arye minopce weika arye dololirye, kum kibuka deipnamle. Minop talak el li birye taleamuk talak ara, aning nirya pia telebuk langdilamuk bukni, akamnye do, wel kil do, minopce doproplirye, taliplye talak ara, minopce kum daneipnin balamlya ani, pia kum danalule. Minop talak aning nirya doproplyop talak ara, kanye deipnamle bukni, aminyan talak ara, adekna weik dokola ning bokuka arepnin balamlya deice arye, sirya dakliba kum danamle. Ati, aminyan talak ikin kanye bobuka unamle. 22 Ninye tonoknye ton, anggunti malye kipdeipsilyopura, anggunce tamubuka, ‘Anye binyak, el babye malye kipdeipnuyabe,’ tenebuka, kum nyanamlulume. Anye biti, minopce kwang dakna meme. Teleb ning ara, ouku batakuka dilamunya ani, Allah el si Yahweh arye anye binyak, tamubuka wenepnamle. Amalye winyamsilye ning ati, anggun bidamang aryuk tamubuka minopce kwang kum dakanamlulume. ‘Allah arye dipkoprob anang wenepnamlarya’ tenen, ouku batakuka, dinauk unamlume. 23 Tonda ninye weika arye tilila ning wininyak nang arye wininyake. Bona ning dekna ap, ikin ati kililena ap, nukna ap wininyak talak ara, dipkoprob ning kum upmalibuk, talye dem ati, “Aning ikin ara ani. Aning el dekna ara ani,” nyabuka nyaplobikirye, sik dekna ning talye dem ati, weika arye dolonyake. Wininyak bukni, nun ni koproba Allah, el si Yahweh aninye unyak ning elilulce, ‘Aning ara pia na like,’ tenelule. Allah Yahweh elda, bon-bona dekna ap, ikin ati kiklilen talak ap, nukne talak ap arye, yuk nang ning talye yupu nyabuka dolonyak nang ati, tuba-tuba elilulce, ‘Na like,’ tenelule. 24 Nun ni koproba Allah, el si Yahweh arye, nun unamap ning ap, pil donamap ning ap, bisik banamap mutuku nirya ap, el akunum kel bikamsuke. Allah Yahweh arye, ‘Aninye ara, wininamake, amutuku ton banamake,’ tenelamukce, aminyan talak nunce wininamap ning ap, nun dam yanamsil ning ap, akunum tenebuka kintinip deiamsuk ati, nun bidamang kanye tenena deice aniryuk, yata wiribuka kel kiptibye do? Kume, nunce kum winiptibye. 25 Ton ninye ara, sikce sik teleb ning ati, tonok-tonok nang arye, moubuka kum tenebica deice arye, sik ning minopce yuk nang ap, Allah ap ati, “Anggun ti aning arenamabe. Tonda Allah ati arenamabe,” nyabuka nyalin yupu deice arye nyaltakanyake. Aninye ara, moubuka tenilena kumce, nyanyaka anya arye, aminyan talak ila tuba tonap teneipdekirye, ‘Se, anyalina yupu kum nyapmatinye,’ tenebikirye batakanye. Ara, pia malye. Aninye arye wininyaka atonun, maka mangkau arye wena tapu wepmaca pum tam balibuk, youlamle. Aning atonun, ninye tonoknye ton, kabul talak arye moubuka kum tenipdelirye, “Allah ap, ninye yuk nang ap ati, winipnamne,” nyaltakalulnye bira, atonun ulule. Teleb ning ara, kabul talak arye moubuka teneiptinge. 26 Winipmanto ning ton nyapnusine. Sik gandum wa win ninye arye, gandum duk deice bol koplobikirye, duk teleb ninguk wibuka, yukak dokola delilbanyake. Aning atonun, pia ninye deiyoknye Raja ara, pia weik kelnye koprop ulule. Ninye deiyoknye Raja ara, pia weik kelnye koprop ulirye, dipkoprob dilula anya arye, teleb ninye ulamikca noutamak arye, malye ninguk talibuka unyak ninye nirya wibuka, yuk tam delilbalirye wenelule. Winilirye, malye winin ninye nirya ara, teleb winin ninye noutamak arye, wibuka yukak deiplirye, wenenamle. 27 Winipmanto ning ara, ninye arye weisa ubikiba, sik ning wangamlirye, saklamle ning nirya, lakak upliba teleb kibuka eibikirye, dolonyake. Aning atonun, nun ni Allah Yahweh arye, ninye talima pum tam, malye winibuka duknulamice ning nirya eibuka, kel kilula anya arye, aning nirya ara, lakak uk ulule. Ninye talima pum tam arye malye kibuka duknunyak ning nirya ara, Allah ati kum duknuptinge. Allah Yahweh arye ninye talima pum tam ulul ning nirya elilule. 28 Tonda ninye deiyoknye Raja tonoknye birye, el talibuka unamle mutuku noutamak arye, nyanamle yupu nirya ara, el talinamle mutuku ninye nirya ati, bico teneplirye nyanamle. Ara, ‘Malye winipmanto ning ara batakikirye, teleb winin ninguk wininamak’ tenen, el talinamle mutuku ninye nirya ati, bico teneplirye nyanamle. “Amutuku talibuka unamsina ati, anggunda pia teleb kibuka unamlume,” nyabuka nyalin yupu nyalilamle touk, pia amutuku uk talibuka ulule. Winibuka ululba, el amu tam unyak ninye nirya arye, elti, kanye deibuka ukirye, el nyalul yupu nirya ati, kum yaninyake. Teleb ubuka unyak Raja nang arye, sik talinyak mutuku ouku weika arye kam unamake. Tonda, keting tamun weik noutamak arye, sik mutuku pia talinamake. 29 Welnye el nong mikip ululnye binyak, yuk nang nirya arye elti, kanye pia delinyakce, ‘E, anye bira pia telebuk ulule,’ tenenyake. Aning atonun, wisi nang babye, teleb kibuka diksukumuk ulamikiba, kul potong palye nang ati, yuk nang arye, “Anang ara pia telebe,” nyabuka, kanye delinyake. 30 Ninye arye, malye winibikiba, ninye deiyok nang arye, sik nong deice wenena ning weik deibicopura, adeice arye weika arye kel bikinyake. Sik min arye malye ninguk talibuka winilamice ning batakanyake. Wenena deice arye ninye talima teleb kililule. Aning atonun, ninye ton malye winin ninguk winibuka ululnye bira, deiyok nang arye, tomobuka wenepra ikin ning weik, sik nong deice delinyake. Winibicopura, amalye ninguk talibuka ululnye, kel kiplirye aminyan talak telebuk unamle. Deiyok nang arye, elti, wenenyaka deice arye, el talima pum tam tenelamlye, malye ning nirya ara, kum danapnamle. |
© 2023, Wycliffe Bible Translators, Inc. All rights reserved.
Wycliffe Bible Translators, Inc.