1 Makabe mɩnɛ 9 - A SƐB-SÕW

A Zuda Makabe kũu

¹ A Demetiriyisi na tɩ wõ k'aa Nɩkanɔɔr kpi na ɛ́ bɛ zɛb tʋ̃ɔ́ a ʋ zɛbr-nɩbɛ a, ʋ tɩ lɛb'a tõ Bakɩdɛsɩ nɩ Alkɩm a Zude tẽw, nɩ a ʋ sojarɩ na ɩ sojarɩ a.

² Bɛ tɩ lo n a Galile tẽw sɔ́r, tɩ maalɩ a bɛ laɩ tori Mezalɔtɩ na pɩɛlɩ Arɩbɛl a. Bɛ tɩ zɛb'a de a tẽ-kpɛ̃ɛ ŋa, ɛ́ kʋ nɩbɛ yaga a be.

³ A yome lɩz'a ayopõi nɩ pie nɩ ayi (152) sob daar, a cuw-dãw-niwn sob, bɛ tɩ maal'ɩ a bɛ laɩ tori a Zerizalɛm.

⁴ Al pùorí, bɛ tɩ yi n a be cere Bɛrzɛtɩ lowr nɩ soja-gbɛ́ɛ dem tùr-lɩzɛr (20 000) nɩ wi-zɔmnbɛ túr-ayi (2 000).

⁵ A Zuda tɩ maal'ɩ a ʋ laɩ Elaza, ɛ́ tɛr zɛbr-nɩbɛ túr-ata (3 000), gɔbr bɛ za.

⁶ A Zifʋ mɩnɛ sojarɩ na tɩ nyɛ̃ a dɔ̃ dem zɛbr-nɩbɛ bɛ yãwmɛ sɛw a lɛ a, pʋl-vʋ̃ɔ nyɔw bɛ na, a yaga zɔ: bɛ tɩ cɛ nɩ nɩbɛ kɔbr-ani (800) tɛwr.

⁷ A Zuda tɩ nyɛ̃ nɩ a ʋ zɛbr-nɩbɛ bɛ báarɛ, ɛ́ a zɛbr tarɛ pɩɛlɛ. Pʋɔ za tɩ sãw ʋ na, vuo na bɛ tɩ ka be ʋ na lɛb bʋɔlɩ a ʋ nɩbɛ ɓã taa a.

⁸ Ʋ bɛ tɩ bãw lɛ za ʋ na na ɩ a ɩ, ɛ́ tɩ cãà yel a bɛlɩ dem na cãà be a: «Nyɩ ìr! Tɩ cen a tɩ dɔ̃ dem ƴãw tɩ zɛb'ɩ bɛ, tɩmɛ na na tʋ̃ɔ́ a.»

⁹ A ʋ sojarɩ bɛ tɩ sàw a lɛ ɩ, ɛ́ tɩ yel: «Tɩ kʋ̃ tʋ̃ɔ́ ɩ bom za a ƴɛrɛŋa ɩ, tɩ bɛ saalɩ ɛ, a tɩ nyɔ-vʋʋrʋ tɛwr'ʋ tɩ na faa. Tɩɩm nɩ a tɩ yɛbr na lɛb'a wa a pùorí, lɛb wa nyɔw a zɛbr.»

¹⁰ A Zuda tɩ sɔw bɛ na: «Zɔ a zɛbr zie e? Ɩ̃ bɛ be za na ɩ a lɛ ɩ! A tɩ daar wa n'ʋ ta a, tɩ kpi mɛ̃ dɛbr a, a tɩ yɛbr ƴãw, ɛ́ ta ɩ a tɩ yúor sãw ɛ.»

¹¹ A dɔ̃ dem zɛbr-nɩbɛ tɩ yi n a laɩ pʋɔ àr tori a Zifʋ mɩnɛ. Bɛ tɩ põ nɩ a wi-zɔmnbɛ ziir ayi. A sojarɩ na tɩ tɛr a kpalɩ nɩ a tamɛ a tɩ de nɩ a zɛbr-nɩbɛ niwn. A gbɛl-dãw-niwn dem tɩ ɩ n a soja-yée.

¹² A Bakɩdɛsɩ tɩ so a sojarɩ na be a dʋrʋ lowr waar a. A soja-gbɛ́ɛ dem tɩ cere nɩ a lõboge a za ayi, ɛ́ pɛblɛ wɩɩr. A Zuda sojarɩ mɩ̀ tɩ pɛblɛ nɩ wɩɩr.

¹³ A tẽsɔw tɩ dam'a nɩ a zɛbr-nɩbɛ gɔmɛ. A zɛbr tɩ tĩ nɩ a biɓaara ɛ́ zɛb tɩ ta a zaanʋɔra.

¹⁴ A Zuda tɩ nyɛ̃ na k'aa Bakɩdɛsɩ nɩ a dɔ̃ dem zɛbr-nɩ-vɩɛlɩ zie tɩ be n a dʋrʋ lowr. Lɛ n'a a Zifʋ sojarɩ bɛl na kpɛ socir zuo bɛ za a, tɩ cen tɩ páw a Zuda.

¹⁵ Bɛ tɩ zɛb'a tʋ̃ɔ́ a dɔ̃ dem zɛbr-nɩbɛ bɛl na be a dʋrʋ lowr a, ɛ́ diw bɛ tɩ sãá nɩ Azara tan.

¹⁶ A dɔ̃ dem zɛbr-nɩbɛ na be a gʋba lowr a na wa nyɛ̃ a dʋrʋ lowr dem bɛ zɔ a, bɛ wa n daadaalɛ wa zɛbr'ɩ a Zuda nɩ a ʋ nɩbɛ, a zikurí.

¹⁷ A zɛbr tɩ tʋl'ɩ kpãkpã, ɛ́ a nɩbɛ kpi yaga a ziir a za ayi.

¹⁸ A Zuda mɩ̀ tɩ kpi na, ɛ́ a ʋ nɩbɛ na cɛ a zɔ.

¹⁹ A Zonatã nɩ a Sɩmʋ̃ tɩ ɓáw nɩ a bɛ yɛb Zuda kũu tɩ ũù a ʋ sãàkʋm-kore yaa pʋɔ a Modin.

²⁰ A Ɩsɩrayɛl nɩbɛ za tɩ kõ ʋ na, bɛ tɩ kõ n kuor na ɩ kuor a, a ʋ ƴãw, ɛ́ tɩ kõ lãw-mʋɔlɛ ŋa a ʋ ƴãw bibi-yaga:

²¹ «Ŋmɩŋmɩn za n'a a gãdaa na tɩ faarɛ a Ɩsɩrayɛl a wa tɩ kpi?»

²² A Zuda ɩ-ɩrɩ al na cɛ a, a ʋ zɛbr, a ʋ gãda-tome, nɩ a alɩ bome nɛ na ɩ ʋ ɩ kpɛ̃ɛ a, bɛ bɛ sɛb a za ɩ, a tɩ zuo na.

Zonatã lɩɛr'ɩ a ʋ yɛb Zuda

²³ A Zuda kũu pùorí a, a bɛlɩ dem na tɩ zawrɩ a Naaŋmɩn wulu bɛr a tɩ lɛb'a sãá a Ɩsɩrayɛl tẽw ziir za, ɛ́ a nɩsaal-faar lɛb dʋɔ zuru.

²⁴ Kɔ̃-faa na tɩ lo a ʋlɩ daar nɛ a, a nɩbɛ za tɩ tu bɛ na.

²⁵ Lɛ n'a a Bakɩdɛsɩ tɩ kaa ír nɩbɛ na bɛ ŋmɛlɛ kaar Naaŋmɩn a, bɛ ɩ a tẽw nɩ-bɛrɛ.

²⁶ A nɩbɛ bɛ ŋa mɩ́ tɩ bɔ na nyɔw a Zuda bárɩ tɛr sowru a bɛ zie. Al pùorí, bɛ tɛr bɛ cen nɩ a Bakɩdɛsɩ zie, ʋ tɩ ƴãw bɛ dɔwrʋ, ɛ́ ɩ bɛ la.

²⁷ A Ɩsɩrayɛl nɩbɛ bɛ tɩ lɛb nyɛ̃ a kpɩɛrʋ á ŋá taabɛ ɩ, a lɛ a naaŋmɩn-ƴɛ̀r-manbɛ daar na dɛ tɔl a.

²⁸ Lɛ n'a a Zuda bárɩ za tɩ ɓã taa, ɛ́ yel a Zonatã:

²⁹ «A fʋ yɛb Zuda na dɛ kpi a, nɩr bɛ lɛb ka be mɛ̃ a ʋl, na mɩ́ cen tɩ zɛb'ɩ a tɩ dɔ̃ dem, a Bakɩdɛsɩ nɩ a bɛlɩ dem za na bɛ nɔnɛ a tɩ nɩ-bʋʋrɛ a ɩ.

³⁰ A na ɩ à ŋá a, fʋ̃ʋ n'ʋ tɩ kaarɛ íre a ƴɛrɛŋa kɛ́ fʋ lɩɛrɩ ʋ. Fʋ na ɩ n a tɩ nɩ-kpɛ̃ɛ nɩ a tɩ niw-diere a zɛbr pʋɔ.»

³¹ Lɛ n'a a Zonatã tɩ sàw de a nɩ-kpɛ̃ɛnʋ, ɛ́ lɩɛrɩ a ʋ yɛb Zuda.

A Zonatã na be a Tekowe wɛja-kpalɛ pʋɔ a

³² A Bakɩdɛsɩ na tɩ wõ a yel ŋa a, ʋ tɩ bɔbr'a k'ʋʋ ƴãw bɛ kʋ a Zonatã.

³³ Ɛcɛ a Zonatã nɩ a ʋ nɩbɛ nɩ a ʋ yɛb Sɩmʋ̃ tɩ wõ a na, zɔ kpɛ Tekowa wɛja-kpalɛ pʋɔ. Bɛ tɩ maal'ɩ a bɛ laɩ pɩɛlɩ Asɩfaar sa-bie-kʋ̃ɔ-bɔw [

³⁴ Pɩ̃ɛnʋ-bibir kãw, a Bakɩdɛsɩ tɩ wõ n a be bɛ na be a, ɛ́ tɩ lo gãw a Zurdɛ̃ nɩ a ʋ zɛbr-nɩbɛ za.]

³⁵ A Zonatã tɩ tõ n a ʋ yɛb Zã, na kaarɛ a bɛlɩ dem na bɛ zɛbr a zie a, k'ʋʋ tɩ zɛlɩ sɔ́r a bɛ bárɩ Nabateyɛ̃ mɩnɛ zie, bɛ bin a bɛ tuor na yãwmɛ yaga a, a bɛ zie.

³⁶ Ɛcɛ a sɔ́r pʋɔ a, a Zãbiritɩ mɩnɛ na be a Medeva a tɩ zɛb'ɩ nɩ a Zã, nyɔw ʋ, ɛ́ lãw tɛr'ɩ a tuor za cen nɩ.

³⁷ A yele á ŋá pùorí, a Zonatã nɩ a ʋ yɛb Sɩmʋ̃ tɩ wõ na k'aa Zã bʋʋrɛ na maal'ɩ kul-ta-kpɛ̃ɛ. A ƴãwnɩ-yúor, na ɩ Kanãa tẽw nɩ-tɩbrʋ kãw pɔwyaa a, na yi n Nabata ɛ́ nɩ-yaga bɩɛlɛ ʋ cere nɩ.

³⁸ Bɛ bɛ tɩ yiiri a Zã bʋʋrɛ na kʋ a bɛ yɛb Zã a ɩ. Bɛ tɩ do n a tãw zu tɩ sɔwlɩ zie kãw.

³⁹ Bɛ na tɩ be a be a, bɛ nyɛ̃ nɩ zu-sɛbla na ɩrɛ gɔmɛ a, nɩ tuor na yãwmɛ a: a dɛb-ƴãwnɩ-yúor nɩ a ʋ bárɩ nɩ a ʋ yɛbr tɩ tuore nɩ a bɛ ŋa na waar a, ɛ́ tɩ tɛr gãgali nɩ bʋ̃-ŋmɩɛrbɛ. Bɛ tɩ tɛr'ɩ zɛbr bome na ta al a.

⁴⁰ A Zonatã nɩ a ʋ nɩbɛ tɩ yi n a bɛ sɔwlʋ zie lo a bɛ zu, tĩ kʋrɛ bɛ. Bɛ tɩ kʋ n nɩ-yaga, ɛ́ a ŋmaarɛ zɔ do a tãw zu. A Zifʋ mɩnɛ tɩ wob'ɩ a bɛ tuor za.

⁴¹ Lɛ n'a «a kul-taa tɩ lɩɛbɩ kuor, ɛ́ a bʋ̃-ŋmɩɛrbɛ yielu lɩɛbɩ kuor cɛlsɩ».

⁴² A Zonatã nɩ a Sɩmʋ̃ na tɩ yáa a bɛ yɛb-kũu san baar'a, bɛ tɩ lɛb'a cen tɩ be a Zurdɛ̃ bà-ƴɔrɛ pʋɔ.

Zɛbr na zɛb a Zurdɛ̃ nʋɔr a

⁴³ A Bakɩdɛsɩ tɩ wõ n a be bɛ na be a. Pɩ̃ɛnʋ-bibir kãw, ʋ tɩ cen na tɩ ta a Zurdɛ̃ nʋɔr nɩ zɛbr-nɩbɛ yaga.

⁴⁴ Lɛ n'a a Zonatã tɩ yel a ʋ nɩbɛ: «Nyɩ ìr! Nyɩ ɩ tɩ zɛb faa a tɩ nyɔ-vʋʋrʋ! Tɩ bɛ dãw be fɛrʋ pʋɔ mɛ̃ a dɩ̃a a ɩ.

⁴⁵ A dɔ̃ sob be n a tɩ niŋé, ɛ́ a Zurdɛ̃ kʋ̃ɔ be a tɩ pùorí. Bà-ƴɔrɛ nɩ gɔ-tuwr jil'a koli tɩ a ziir za. Tɩ bɛ tɛr zɔ-cenu zie ɩ.

⁴⁶ A na ɩ à ŋá a, nyɩ ŋmɩɛr cɛlsɩ cɔwr a Naaŋmɩn, tɩ tʋ̃ɔ́ cɩ̃ɛ a tɩ dɔ̃ dem nuru pʋɔ.»

⁴⁷ A zɛbr tɩ tĩ na, a Zonatã zɛw a nũu k'ʋʋ ŋmɛ n a Bakɩdɛsɩ kʋ, ɛcɛ ʋ tɩ nàw na cen pùorí, nɩɩrɩ bɛr.

⁴⁸ Lɛ n'a a Zonatã nɩ a ʋ nɩbɛ tɩ ƴawrɩ lo a Zurdɛ̃ pʋɔ, duuri tɩ gãw a ka lowr. A dɔ̃ dem bɛ tɩ lo gãw a man kɛ́ bɛ diw bɛ ɩ.

⁴⁹ A Bakɩdɛsɩ nɩbɛ tɩ kpi na ta nɩbɛ túr (1 000) a ʋlɩ bibir nɛ.

A Bakɩdɛsɩ na be a Zude tẽw a. A Alkɩm kũu

⁵⁰ A Bakɩdɛsɩ tɩ lɛb'a cen a Zerizalɛm. Ʋ tɩ cɔbrɩ nɩ a Zude tẽw tẽ-bɛrɛ k'aa ɩ tẽ-kpɛn, mɛ dacine na kɛrɩ a viiri koli a, ɛ́ ƴãw pamɛ nɩ dà-jɩ̀rɩ́. A zɛbr-yir-kpɛn al tɩ n'ɩ Zeriko, Emayisɩ, Bɛtɩ-Horon, Betɛl, Tamɩnata, Faraton nɩ Tefon.

⁵¹ Ʋ tɩ ƴãw nɩ sojarɩ a za pʋɔ, kɛ́ bɛ zɛbr'ɩ a Zifʋ mɩnɛ kʋralɛ.

⁵² Ʋ tɩ ɩ n a Bɛtɩ-Suur nɩ a Gazara tẽ-bɛrɛ a kpɛmɛ dɔwlɩ, de nɩ a Zerizalɛm zɛbr-yir-kpɛ̃w dacine. Ʋ tɩ ƴãw nɩ sojarɩ a be, ɛ́ bin bʋ̃-dɩrɩ a be nɩdaar ƴãw.

⁵³ Ʋ tɩ nyɔw nɩ a tẽw nɩ-bɛrɛ bidɛbr bɛ ɩ nɩ-tɛwrɩ, ʋʋ ƴãw bɛ gaso pʋɔ a Zerizalɛm zɛbr-yir-kpɛ̃w pʋɔ.

⁵⁴ A yome lɩz'a ayopõi nɩ pie nɩ ata (153) sob daar, a cuwr ayi sob pʋɔ, a Alkɩm tɩ yel'a kɛ́ bɛ dáa a Ŋmɩn-yir-kpɛ̃ɛ davʋra dacin lɔb. A naaŋmɩn-ƴɛ̀r-manbɛ tome n'a ʋ tɩ sãwnɛ bɛrɛ a lɛ. Bɛ tɩ tĩ nɩ a dacin da-lɔbrʋ.

⁵⁵ Ɛcɛ a bàalʋ tɩ ùr'a nyɔw a Alkɩm, a tome tɛw. Ʋ tɩ gbɛ̀r'a, kʋ̃ lɛb tʋ̃ɔ́ háa a nʋɔr ɛ. A bɛ tɩ tɛr ʋ na ƴɛ̀r ɛ, ʋ na ƴɛ̀r a ʋ kũu daar ƴɛ̀rʋ kʋ̀ a ʋ yir dem ɛ.

⁵⁶ Ʋ tɩ kpi n nɩ tuo yaga a lɛn daar.

⁵⁷ A Bakɩdɛsɩ na wa wõ k'aa Alkɩm kpi na a, ʋ tɩ lɛb'a cen a nãà Demetiriyisi zie, ɛ́ a Zude tẽw bãw a ƴã-ɓaarʋ yome ayi.

Bɛ zɛb'a tʋ̃ɔ́ a Bakɩdɛsɩ, ʋ lɛb kul a ʋ tẽw

⁵⁸ Lɛ n'a a Zifʋ bɛl za, na bɛ tu a Naaŋmɩn wulu pùor a, tɩ ɓã taa ɛ́ yel bɛ tʋɔra: «A Zonatã nɩ a ʋ nɩbɛ tɛr'ɩ ƴã-ɓaarʋ ƴɛrɛŋa, ɛ́ bom za bɛ damnɛ bɛ ɩ. A na ɩ à ŋá a, nyɩ ɩ tɩ ɩ a Bakɩdɛsɩ ʋ wa, ʋ na wa nyɔw nɩ bɛ za tɩ̃ɩsɔw-been.»

⁵⁹ Bɛ tɩ cen na tɩ páw ʋ, bɛ ƴɛ̀r sɔw taa a al ƴãw.

⁶⁰ A Bakɩdɛsɩ tɩ ìr'a lo a sɔ́r nɩ zɛbr-nɩbɛ na yãwmɛ yaga a. Ʋ tɩ sɔwl'a sɛb a nɩbɛ bɛl nɩ a ʋl na maalɩ wõ-taa a Zude tẽw a, yel bɛ kɛ́ bɛ nyɔw a Zonatã nɩ a ʋ nɩbɛ. Ɛcɛ a bɛ yel ŋa tɩ yi na, bɛ bɛ tʋ̃ɔ́ ɩ.

⁶¹ A Zonatã nɩ a ʋ nɩbɛ nɩ̃ɛ nɛbɛ tɩ nyɔw a tẽw nɩbɛ bɛl na cɔbrɩ a yel-faa ŋa a, nyɔw ta nɩbɛ lɩz'a ayi nɩ pie kʋ.

⁶² Al pùorí, a Zonatã, a Sɩmʋ̃ nɩ a bɛ nɩbɛ tɩ cen nɩ zie nɩbɛ na bɛ kpɩɛr a, Bɛtɩ-Basi. Bɛ tɩ lɛb'a libri a deboru, ɛ́ cɔbrɩ ʋ ʋ kpɛmɛ a zɛbr ƴãw.

⁶³ A Bakɩdɛsɩ na wa wõ a a, ʋ ɓã n a ʋ zɛbr-nɩbɛ za taa, ɛ́ yel a bɛlɩ dem na tu ʋ a Zude tẽw pʋɔ a, kɛ́ bɛ wa wa lãw nɩ ʋ.

⁶⁴ Ʋ tɩ cen nɩ a Bɛtɩ-Basi k'ʋʋ tɩ zɛb'ɩ ʋ. Ʋ tɩ zɛb'ɩ ʋ nɩ bibi-yaga nɩ zɛbr bome kãw.

⁶⁵ A Zonatã tɩ bɛr'ɩ a ʋ yɛb Sɩmʋ̃ a tẽ-kpɛ̃ɛ pʋɔ, ɛ́ ʋlɛ nɩ nɩbɛ blãlɛ yi a kura pʋɔ.

⁶⁶ Ʋ tɩ zɛb'a tʋ̃ɔ́ Odomera nɩ a ʋ yɛbr, de nɩ Faziron dɔwlʋ nɩbɛ a bɛ laɩ pʋɔ. A nɩbɛ bɛ ŋa tɩ sàw na kɛ́ bɛ lãw nɩ a Zonatã nɩ a ʋ zɛbr-nɩbɛ zɛb. Bɛ tɩ lãw na cen kɛ́ bɛ tɩ zɛb'ɩ a Bakɩdɛsɩ.

⁶⁷ Lɛ n'a a Sɩmʋ̃ nɩ a ʋ nɩbɛ tɩ yi a Bɛtɩ-Basi, nyɩw a zɛbr bome al bɛr,

⁶⁸ ɛ́ zɛbr'ɩ a Bakɩdɛsɩ. Bɛ tɩ zɛb'a tʋ̃ɔ́ ʋ pẽlẽpẽlẽ, a ʋ tɩɛrʋ za sãw, a lɛ ʋ na tɩɛrɩ a zɛbr a na bɛ tɩ tʋ̃ɔ́ tu a ƴãw.

⁶⁹ Suur za tɩ ɩrɛ ʋ nɩ a Zifʋ bɛl na bɛ tu a Naaŋmɩn wulu pùor a ƴãw, bɛl na tɩ ƴãw ʋ wa a Zude tẽw a, ʋʋ tɩ kʋ n nɩ-yaga a bɛ pʋɔ. Al pùorí, ʋ yel k'ʋʋ na lɛb'a kul a ʋ tẽw.

⁷⁰ A Zonatã na tɩ wõ a lɛ a, ʋ tõ n nɩbɛ a Bakɩdɛsɩ zie kɛ́ bɛ tɩ maal'ɩ ʋ wõ-taa a ƴã-ɓaarʋ ƴãw, nɩ a nɩbɛ ʋ na nyɔw bɛ ɩ gaso nɩbɛ a lɛb-bɛrʋ ƴãw.

⁷¹ A Bakɩdɛsɩ tɩ sàw nɩ a lɛ a Zonatã na yel a, ɛ́ pɔ k'ʋʋ na bɛr ʋ nɩ ƴã-ɓaarʋ a ʋ cãafʋ daar za.

⁷² Ʋ tɩ lɛb'a kʋ̀ a Zonatã a gaso nɩbɛ ʋ na nyɔw a Zude tẽw a, ɛ́ lɛb kul a ʋ tẽw. Ʋ bɛ tɩ lɛb wa a Zifʋ mɩnɛ tẽw towtow ɛ.

⁷³ A zɛbr tɩ baar'ɩ a Ɩsɩrayɛl tẽw. A Zonatã tɩ kpɩɛr'ɩ Makɩmasɩ, ɩ a ʋ nɩ-bʋʋrɛ nɩ-kpɛ̃ɛ, ɛ́ ɩ a bɛlɩ dem na bɛ tuur a Naaŋmɩn wulu a bɛ bɔr a Ɩsɩrayɛl tẽw pʋɔ.