1 Makabe mɩnɛ 3 - A SƐB-SÕW

Zuda Makabe, a Zifʋ bɛl na tɩ ìr'ɩ a zɛbr a nɩ-kpɛ̃ɛ

¹ Zuda, bɛ na bʋɔlɛ Makabe a, tɩ lɩɛr'ɩ a ʋ sãà Matatɩasɩ ɩ a nɩ-kpɛ̃ɛ.

² A ʋ yɛbr za, nɩ a bɛlɩ dem za na tɩ tu a ʋ sãà a, tɩ tɩɛ ʋ na, ɛ́ nʋ̃ɔ̀ tɩ ɩrɛ bɛ, bɛ na zɛbr a Ɩsɩrayɛl bʋʋrɛ ƴãw a.

³ A Zuda tɩ ɩ na a ʋ nɩ-bʋʋrɛ yúor lɛb bãw yi. Ʋ tɩ su n a ʋ zɛbr nyãa-kpale, ɩ mɛ̃ nɩ-kɛra jarmam a. Ʋ tɩ de nɩ a zɛbr bome nyɔw nɩ a zɛbr, ʋ tɩ gù n a ʋ zɛbr-nɩbɛ nɩ a ʋ zɛbr-sɔ-kpɛ̃ɛ.

⁴ A ʋ gãda-tome pʋɔ a, ʋ tɩ ŋmɛ̃ na taa nɩ gbẽw, ʋ mɩ́ ùor'a mɛ̃ gbẽw-pɔl na bɔbr bom nyɔwfʋ a.

⁵ Ʋ mɩ́ tɩ diw nɩ a bɛlɩ dem na bɛ tuur a wulu, ʋ na mɩ́ tɩ nyɛ̃ a. A bɛlɩ dem na mɩ́ damnɛ a ʋ nɩ-bʋʋrɛ a, ʋ mɩ́ tɩ ƴãw bɛ nɩ vũu bɛ dɩ.

⁶ A bɛlɩ dem na bɛ tuur a wulu a tɩ bɛr'ɩ a bɛ pʋra, bɛ na tɩ zɔrɛ a ʋ dɛ̃bɩ̃ɛ a ƴãw. A bɛlɩ dem za na bɛ tɩ sàwr dier a wulu a, pʋl-vʋ̃ɔ tɩ tɛr bɛ na. A Zuda tɩ tʋ̃ɔ́ na faa a ʋ nɩ-bʋʋrɛ.

⁷ Ʋ tɩ ɩ na a kpɛ na-mɩnɛ yaga, ɛ́ a ʋ ɩ-ɩrɩ pʋɔ, ʋ ɩ nʋ̃ɔ̀ kpɛ a Ɩsɩrayɛl nɩbɛ. A nɩbɛ na tɛr'ɩ a ʋ tɩɛrʋ, ɛ́ bɛ na yiele nɩ a ʋ danʋ kʋralɛ.

⁸ Ʋ tɩ cɔlɩ nɩ a Zuda tẽw tẽ-bɛrɛ, kʋ a nɩbɛ bɛl na bɛ tu a Naaŋmɩn a pàw pɛr. Ʋ tɩ ɩ na a Naaŋmɩn suur baarɩ a Ɩsɩrayɛl tẽw ƴãw.

⁹ A ʋ yúor tɩ yi na tɩ tɔ a tẽw baarʋ zie, ʋʋ tɩ lɛb ɓã a nɩbɛ, bɛ na ɩrɛ nãà wa kʋ a taa.

A Zuda zɛb'a tʋ̃ɔ́ Apoloniyisɩ nɩ Serɔ̃

¹⁰ Apoloniyisɩ tɩ bʋɔl'ɩ sojarɩ na bɛ ɩ Zifʋ a ɓã taa, nɩ Samaari tẽw zɛbr-nɩbɛ yaga yaga, k'ʋʋ zɛb'ɩ a Ɩsɩrayɛl nɩbɛ.

¹¹ A Zuda tɩ wõ a na, ìr tuor'ʋ. Ʋ tɩ zɛb'a tʋ̃ɔ́ ʋ, kʋ ʋ. Dɔ̃ dem yaga tɩ kpi n a zɛbr zie, ɛ́ a ŋmaarɛ lɩɛbɩ zɔ.

¹² A Zifʋ mɩnɛ tɩ de nɩ a bɛ bome. A Zuda tɩ de nɩ a Apoloniyisɩ zɛbr-sɔ-kpɛ̃ɛ, zɛb'ɩ tɩ ta n a ʋ kũu daar.

¹³ A Siiri tẽw zɛbr-nɩbɛ nɩ-kpɛ̃ɛ, Serɔ̃, tɩ wõ na k'aa Zuda bʋɔl'ɩ Naaŋmɩn sàw-dierbɛ lãw nɩbɛ nɩ zɛbr-nɩbɛ ɓã taa a ʋ zie.

¹⁴ Ʋ tɩ tɩɛr'ɩ ʋ pʋɔ: «Ɩ̃ na ɩ na a ɩ̃ yúor yi, ɩ̃ɩ nyɛrɛ ƴãwfʋ a naalʋ-tẽw pʋɔ: ɩ̃ na zɛb'ɩ nɩ a Zuda nɩ a ʋ nɩbɛ na bɛ cɛlɛ a lɛ a nãà na yel a zie a.»

¹⁵ Lɛ n'a ʋ mɩ̀ tɩ cen nɩ sojarɩ yaga, nɩbɛ na bɛ tu a Naaŋmɩn a, kɛ́ bɛ tɩ sõw ʋ k'ʋ yáa a san a Ɩsɩrayɛl nɩbɛ zu.

¹⁶ A Serɔ̃ na tɩ ta a Bɛtɩ-Horon dob zie a, a Zuda tɩ tuor'ʋ na nɩ nɩbɛ blãlɛ tɛwr.

¹⁷ Bɛ na tɩ nyɛ̃ a zɛbr-nɩbɛ na waar a bɛ ƴãw a, bɛ yel'ɩ a Zuda: «Ŋmɩŋmɩn n'a tɩ na tʋ̃ɔ́ zɛb'ɩ zɛbr-nɩbɛ na kpɛmɛ sɛw à ŋá a? Tɩ bɛ saalɩ ɛ, ɛ́ bàl tɩ za, bʋ̃ʋ n'ʋ vɛ̃, tɩ bɛ dɩ bom za a dɩ̃a ɩ.»

¹⁸ A Zuda tɩ sɔw na: «A mɩ́ wa ɩ n kayãalɛ, ɛ́ nɩbɛ blãlɛ tʋ̃ɔ́ nɩ-yaga. Naaŋmɩn zie a, nɩbɛ na yãwmɛ bɩɩ ɩ pʋrɩ a yele bɛ n'ɩ a faafʋ ɛ.

¹⁹ Bʋ̃ʋ n'ʋ vɛ̃, a zɛbr zie a, a zɛb-tʋ̃ɔ́fʋ bɛ yire sojarɩ na yãwmɛ a zie ɩ, fãw a Naaŋmɩn na tɩrɛ a zie n'a.

²⁰ A tɩ dɔ̃ dem waar'ɩ a tɩ ƴãw, ɩ pɔ̀lʋ nɩ faalʋ tɛwr, kɛ́ bɛ wa kʋ tɩ, tɩɩm nɩ a tɩ pɔwbɛ nɩ a tɩ bibiir, ɛ́ de a tɩ bʋ̃-tɛrɩ.

²¹ Tɩɩm a, a tɩ nyɔ-vʋʋrʋ nɩ a wulu al a Naaŋmɩn na kʋ̀ tɩ a ƴãw n'a tɩ zɛbr.

²² Naaŋmɩn na tʋ̃ɔ́ bɛ nɩ pẽlẽpẽlẽ a tɩ niŋé. Nyɩ ta zɔrɛ bɛ ɩ.»

²³ A Zuda na dɛ wa ƴɛ̀r wa baar'a, ʋ ùr'a lo a Serɔ̃ nɩ a ʋ zɛbr-nɩbɛ zu, zɛb tʋ̃ɔ́ bɛ pẽlẽpẽlẽ.

²⁴ A Zuda nɩ a ʋ nɩbɛ tɩ diw bɛ nɩ a Bɛtɩ-Horon siwfʋ zie tɩ ta n a zi-tɩ̃tal pʋɔ. Bɛ tɩ kʋ bɛ na ta nɩbɛ kɔbr ani (800), ɛ́ a ŋmaarɛ zɔ cen Filisɩtɛ̃ mɩnɛ tẽw.

²⁵ A nɩbɛ tɩ tĩ na zɔrɛ a Zuda nɩ a ʋ yɛbr. Dɛ̃bɩ̃ɛ tɩ ɩrɛ nɩ a nɩ-bʋʋr-yoru na viiri koli a.

²⁶ A Zuda yúor tɩ yi na tɩ ta a nãà Ãtiokisi, ɛ́ a nɩ-bʋʋr-yoru za ƴɛ̀rɛ a zɛb-tʋ̃ɔ́fʋ al a Zuda na zɛb tʋ̃ɔ́ a ƴɛ̀rʋ.

A nãà Ãtiokisi yel'ɩ Lɩzɩasɩ k'ʋʋ sãw a Ɩsɩrayɛl tẽw bɛr

²⁷ A nãà Ãtiokisi na tɩ wõ a lɛ bɛ na manɛ a, suur tɩ kpɛ ʋ nɩ yaga. Ʋ tɩ ƴãw na bɛ bʋɔlɩ a ʋ naalʋ-tẽw sojarɩ za ɓã taa, bɛ ɩ zɛbr-nɩbɛ na ta zɛbr-nɩbɛ a.

²⁸ Ʋ tɩ yuo nɩ a ʋ na-bome daga, kʋ̀ yũon-ɓil yar a ʋ sojarɩ, ɛ́ yel bɛ kɛ́ bɛ cɔbrɩ gù lɛ za nãà wa n'a a.

²⁹ Al pùorí, ʋ tɩ nyɛ̃ na kɛ́ libie bɛ cãà a ʋ dawr pʋɔ ɩ. Ʋl mɩŋa n'ʋ tɩ so a zuru-yar bɛ mɩ́ saalɩ a tẽ-ŋmãa-kʋ̀ra pʋɔ ɩ: bʋ̃ʋ n'ʋ vɛ̃, ʋ tɩ ƴãw nɩ damnʋ nɩ kpɩɛrʋ a tẽw pʋɔ, ʋ na tɩ diw a ɩ-ɩrɩ na tɩ ɩrɛ a koro za a bɛr a.

³⁰ A Ãtiokisi tɩ mili nɩ nɩ a libi-yaga dɩb nɩ a tɩrʋ, zuo a na-mɩnɛ bɛl na de ʋ niwn a. Ʋ tɩ zɔrɛ nɩ dɛ̃bɩ̃ɛ ʋ na kʋ̃ mɩ́ lɛb tʋ̃ɔ́ ɩ a lɛ a,

³¹ ɛ́ a tɩ ɩ ʋ tɩɛrʋ yaga za. Ʋ tɩ yel'a k'ʋʋ na cen nɩ Pɛrsɩ tẽw tɩ de a zuru-yar a vuo ʋl tẽ-ŋma-kʋ̀rɩ pʋɔ, ɛ́ wob libie yaga a be.

³² A naalʋ-tẽw vuo ʋl na yi a Efaratɩ ɛ́ tɩ tɔ a Eziptɩ tẽw tʋr-bɔwrɩ a, ʋ tɩ de nɩ a yele kaafʋ ƴãw Lɩzɩasɩ nuru pʋɔ, nɩr a yúor na yi, ʋʋ pʋɔ a «Nãà nɩbɛ» pʋɔ a.

³³ Ʋ mɩ̀ tɩ yel'a k'ʋʋ wule a ʋ bidɛb Ãtiokisi, ɛ́ gù ʋ tɩ lɛb wa.

³⁴ Ʋ tɩ bɛr ʋ nɩ a ʋ zɛbr-nɩbɛ põ-zɛ̃-taa zie nɩ a wɔ́br a zɛbr ƴãw, ɛ́ yel a lɛ za a na fɛr k'ʋʋ ɩ, tʋ̃ɔ́ maalɩ a lɛ ʋ na yel k'ʋʋ ɩ a kʋ̀ ʋ, baa zuo a za a Zuda tẽw nɩ a Zerizalɛm tẽw dem ƴãw:

³⁵ a tɩ fɛr'a k'aa Lɩzɩasɩ ƴãw zɛbr-nɩbɛ cen a bɛ ƴãw, tɩ ɩ a Ɩsɩrayɛl nɩbɛ kpɛnʋ baarɩ pẽlẽpẽlẽ, tɩ baa sãw a Zerizalɛm tẽw bɛr, ɛ́ ɩ nɩr ta cãà tɛr a bɛ tɩɛrʋ a be ɩ.

³⁶ A tɩ fɛr'a k'ʋʋ ƴãw nɩ-sãanbɛ zɩ̃ a ziir za, ʋʋ põ bɛ a tẽsɔw.

³⁷ A nãà tɩ tɛr'ɩ a zɛbr-nɩbɛ põ-zɛ̃-taa zie na cɛ a yi n a ʋ naalʋ-tẽ-kpɛ̃ɛ, Ãtɩɔsɩ, cen nɩ a yome lɩz'a ayopõi nɩ ayopõi (147) sob daar. Ʋ tɩ lo na gãw a Efaratɩ, ɛ́ tu tɔl a tẽ-ŋma-kʋ̀rɩ al na be a tẽw saa-zũú a pʋɔ.

A Lɩzɩasɩ zɛbr-nɩbɛ kpɛ na so a Zuda tẽw

³⁸ A Lɩzɩasɩ tɩ de nɩ niwn kaa ír nɩ-tɩbrɛ ata a «Nãà bárɩ» pʋɔ: Dorimɛn bidɛb, Pitoleme, Nɩkanɔɔr nɩ Gɔrzɩasɩ.

³⁹ Ʋ tɩ kʋ̀ bɛ nɩ sojarɩ tùr-lɩz'a ayi (40 000) nɩ wi-zɔmnbɛ túr-ayopõi (7 000), ɛ́ tõ bɛ a Zuda tẽw kɛ́ bɛ tɩ sãw ʋ bɛr mɛ̃ a lɛ a nãà na yel a.

⁴⁰ A nɩ-bɛrɛ ata bɛ ŋa tɩ cen nɩ nɩ a bɛ zɛbr-nɩbɛ za. Bɛ na tɩ ta a tɩ̃tal na pɩɛlɩ a Emayisɩ tẽw a, bɛ maal'ɩ a bɛ laɩ a be.

⁴¹ A vuo ʋl pʋɔ yɛ-yɛrbɛ tɩ wõ n a yel ŋa. Bɛ tɩ de nɩ salm-zɩɛ nɩ salm-pla yaga za, lãwnɩ bamɛ, cen nɩ a laɩ pʋɔ kɛ́ bɛ tɩ dà Ɩsɩrayɛl nɩbɛ bɛ ɩ gbãgbaar. Idume tẽw sojarɩ nɩ Filisɩtɛ̃ mɩnɛ tẽw sojarɩ tɩ wa na wa pʋɔ a dɔ̃ dem zɛbr-nɩbɛ pʋɔ.

⁴² A Zuda nɩ a ʋ yɛbr tɩ nyɛ̃ nɩ a yele a ɩrɛ faa dɔwlɛ, bʋ̃ʋ n'ʋ vɛ̃, a dɔ̃ dem zɛbr-nɩbɛ tɩ maal'ɩ a bɛ laɩ a Ɩsɩrayɛl tẽw pʋɔ. Bɛ mɩ̀ tɩ wõ na k'aa nãà yel'a kɛ́ bɛ kʋ a bɛ nɩ-bʋʋrɛ pàw pɛr.

⁴³ Bɛ tɩ yel'a kʋ̀ taa: «Tɩ ta sàw a tɩ nɩ-bʋʋrɛ baarɩ pẽlẽpẽlẽ ɩ. Nyɩ ɩ tɩ zɛb a tɩ nɩ-bʋʋrɛ ƴãw, nɩ a tɩ Ŋmɩn-yir-kpɛ̃ɛ-sõw ƴãw.»

⁴⁴ Lɛ n'a a lãw nɩbɛ tɩ ɓã taa kɛ́ bɛ cɔbrɩ bɛ tʋɔra a zɛbr ƴãw, kɛ́ bɛ puori ɛ́ zɛlɩ a Naaŋmɩn ʋ zɔ nɩbaalʋ ɛ́ tɛr su-ɓaarʋ.

⁴⁵ Nɩbɛ bɛ tɩ cãà be a Zerizalɛm ɛ, fʋ bɛ mɩ́ lɛb tɩ nyɛ̃ nɩr, ʋ kpɩɛr bɩɩ yire ɩ. Bɛ tɩ ɩ na a Ŋmɩn-yir-kpɛ̃ɛ tɛr dɛwr. Sãanbɛ tɩ kpɩɛr'ɩ a zɛbr-yir-kpɛ̃w pʋɔ, ɩ k'ʋ lɩɛbɩ nɩ-bʋʋr-yoru kpɛb zie. A nʋ̃ɔ̀ tɩ baar'ɩ a Ɩsɩrayɛl nɩbɛ zie, fʋ bɛ mɩ́ lɛb tɩ wõ wele bɩɩ korijom kon ɛ.

A Zifʋ mɩnɛ cɔbrɛ nɩ a zɛbr ƴãw

⁴⁶ A Zifʋ mɩnɛ tɩ ɓã n taa cen Masɩfa na tori a Zerizalɛm a, a Ɩsɩrayɛl nɩbɛ na tɩ dãw tɛr puoru zie a be a ƴãw.

⁴⁷ Bɛ tɩ tɛr'ɩ mʋta-tuo a ʋlɩ bibir nɛ, ŋmɛ tãpɛlʋ a bɛ zuru, taw a bɛ bʋ̃-suuri cɩɛrɩ ɛ́ su vʋɔrɩ kparɩ.

⁴⁸ Bɛ tɩ dɔl'ɩ a wulu sɛbɛ kɛ́ bɛ sowr'ʋ, bɛ bɛ tɩ ɩ mɛ̃ a nɩ-bʋʋr-yoru na mɩ́ sowre a bɛ ŋmɩmɛ dasuli a ɩ.

⁴⁹ Bɛ tɩ wa n nɩ a bàwr-maalbɛ bʋ̃-suuri, a kɔb bʋ̃-dan nɩ a bʋ̃-diere ziir pie sob. A naziir bɛl a nʋɔr-kob vuo na tɩ baar'a, bɛ tɩ bʋɔlɩ bɛ na ɓã taa.

⁵⁰ Bɛ tɩ zɛw nɩ kɔkɔr puori nɩ a Sore yel: «Tɩ ɩ a nɩbɛ bɛ ŋa ŋmɩn? Nyɩnɛ n'a tɩ na tɛr bɛ cen nɩ?

⁵¹ A Ŋmɩn-yir-kpɛ̃ɛ-sõw tɛr'ɩ dɛwr, bʋ̃ʋ n'ʋ vɛ̃, nɩbɛ ɩ ʋ na la. A fʋ bàwr-maalbɛ tɛr'ɩ wahala, ɛ́ bɛ ƴãw bɛ vĩ.

⁵² A nɩ-bʋʋr-yoru ɓã n taa a tɩ ƴãw kɛ́ bɛ ɩ tɩ ta cãà ɩ. Fʋ̃ʋ bãw nɩ a lɛ bɛ na bɔbr kɛ́ bɛ ɩ tɩ a.

⁵³ Ŋmɩŋmɩn n'a tɩ na tʋ̃ɔ́ bà gbɛ́r a bɛ niŋé, fʋ̃ʋ bɛ wa sõw tɩ a?»

⁵⁴ Al pùorí, bɛ tɩ pɛbl'ɩ wɩ́ɛ ɛ́ ŋmɛ cɛlsɩ kpɛ̃w kpɛ̃w za.

⁵⁵ Al pùorí, a Zuda tɩ kʋ̀ n nɩ-bɛrɛ a nɩbɛ: nɩbɛ túre nɩ-bɛrɛ, nɩbɛ kɔbr nɩ-bɛrɛ, nɩbɛ lɩz'ayiri nɩ piir nɩ-bɛrɛ, nɩbɛ piir nɩ-bɛrɛ.

⁵⁶ Bɛlɩ dem na tɩ mɩɛr a bɛ yie a, bɛlɩ dem na tɩ ƴãw yúor paalʋ a, bɩɩ sɛl divɛ̃ tɩɩr paalʋ a, nɩ bɛlɩ dem na tɩ zɔrɛ dɛ̃bɩ̃ɛ a, ʋ tɩ bɛr bɛ na bɛ lɛb kul, mɛ̃ a lɛ a Wulu na yel a.

⁵⁷ Lɛ n'a a Ɩsɩrayɛl zɛbr-nɩbɛ tɩ ìr lo a sɔ́r, cen tɩ maalɩ a bɛ laɩ a Emayisɩ saa-pɛrɩ́-dʋrʋ-lowr.

⁵⁸ A Zuda tɩ yel bɛ na: «Nyɩ cɔbrɩ a nyɩ zɛbr bome ɛ́ kpɛ socir. Nyɩ cɔbrɩ gù wa zɛb'ɩ a nɩbɛ bɛ ŋa a bio. Bɛ ɓã n taa a tɩ ƴãw kɛ́ bɛ ɩ tɩ ta cãà ɩ, kɛ́ bɛ ŋmɛr a tɩ Ŋmɩn-yir-kpɛ̃ɛ bɛr.

⁵⁹ Tɩmɛ kpi a zɛbr zie a, alɛ sa tɩ na na jɩ́rɛ a tɩ nɩ-bʋʋrɛ kpɩɛrʋ nɩ a tɩ Ŋmɩn-yir-kpɛ̃ɛ sãwfʋ a.

⁶⁰ A Sore na ɩ n a lɛ ʋ na bɔbr a.»