Liv sa a pa enspire pa Bondye e li pa fè pati ni kanon kretyen an ni Tanakh jwif la. Li prezante sèlman pou rezon istorik ak etid. Wè eksplikasyon konplè a 1 Makabe 1 - Yálá laawoo hɛɓɛ (dc)Alɛsandrə kɛnɛ̨mun nwɔ tɔɔlaa 1 Filipə lon, Alɛsandrə Masedoanə hulɔnui, yai kulɔ Ketiimə lɔi hu, yee ə tɛɛ Pɛrsə da Medi tɔɔmun Dariusə ɓa kɔ hu, ɛlɛɛ yɛ hee ɉeei a tɔɔmun, Hɛladə lɔi kəlee mɛ̨i; 2 yili pulu ə kɔ tamąą too, ə taa kpɛa-kpɛa tamąą hon, ə nɔi hu tɔɔɓɛlaa paa. 3 Ə həli kpɔ nɔi kpon ɉeei, ə lɔi tamąą hu hɛngɔwɠaa həɠə. Lɔi mɛ̨i ə tɔɔ tin ɲɛ̨itɔwɔ. Níi mu ə həɠə, ə hvɛɛ a kpɔwɔɲąąkɛnɛ̨, 4 ə kɔ laɠa hvaŋą kɛnɛ̨ɛ̨ ɲąkpɔn; lɔi kpɛa-kpɛa, tɔɔ lɔi, lɔi lonnii da tɔɔɓɛlaa ə gəlee pɛ́lɛ́ mu; diɛ nįįhɔ̨nwɔ̨ kulɔ mą. 5 Yili pulu, ə laa ɲɔ̨n ɉaɠa ɓa; ə gbaɠala kaa yɛ gaa pai haai. 6 Ə nwɔ kɔ kulaa kpɛa-kpɛaɠaa təli, nuąi da diɛni di di muhəɠə di kee pɔ a di lokolo yələ, ɛlɛɛ, ə nwɔ lɔi ɲąąkwɛlɛ di lɔwai, hvo təɠa kɛ haai. 7 Kwɛlan bow gɔw hveelɛ ɓə ə gɛ tɔɔlaa hu yɛ haa. 8 Nwɔ kɔ kulaa kpɛa-kpɛaɠaa di kɛ a tɔɔɓɛlaa nu kəlee nwɔ lɔi hu. 9 Ɉaa pulu, di kəlee di tɔɔ ɓɔlɔ lɔ, ɛlɛɛ di haa pulu, di lonnii, kwɛlan damaa yeemu. Di mɔ̨nɔ̨ tamąą laa lɔi ɓa. Ɉuifəɠaa kaa Grɛkəɠaa yíi pələ həɠəi 10 Dɔɔɓɛlaai ə nwɔ lɔi ɲąkwɛlɛ di lɔwai, nɛŋɛ̨n ɉamu ə kɛ di lɔwai, diɛ kɛ mą Antiokusə Epifanə, tɔɔmun Antiokusə non. Antiokusə Epifanə ti ə gbɛa kɛ tolaa laa hu Romə; ə dɔɔlaa hɔlɔɓo a Grɛkəɠaa di wɔ heeɓolaa nwɔ kwɛlan nwun dɔnɔ̨ ɲee haaɓa gɔw mɛ̨ihveelɛ yələ. 11 Nąąlɔwai ti nu kpoloonŋaa a Israɛlə lonnii taɠaa di nu tamąą nwun ɉu lan, diɛ kɛ diɛ: «'Ka gu gu yíi pələ pɛlɛ geeɓa gwa ɉalipulu lɔiɠaa ŋɛ̨i gu kwɛlɛ; mąąhɔlɔɓo, yii kpɔ gwa diɛni gu gu lɔwai laa, mɛ̨nį ɲąnwąną tamąą daa laa guɔ.» 12 Di woo ti kulaa kɛ kilimąą woo ɓa nu tamąą ɲɛ̨i ɓa. 13 Nɔi lonnii taɠaa daa mąn li, daa tɔɔmun gaa; yili ə hvaa mą diɛ pɛli yíi a halipulunuą yíi pələ. 14 Di pə́lə́ kɛi pɛli Ɉerusalɛmə, yɛ bələi halipulu lɔiɠaa da gɛ la; diɛ pə́lə́ kɛ laa; 15 di tɔɔ a di nwąną di di nwun gulɔ kɛnɛ̨lon naa mu, di di pulu tɔɔ Yálá nwɔ mįnɛ̨ mąąhəɠɛɛi ɓa, da halipulu nuą di tɔɔi ə kɛ tɔnɔ̨n, diɛ di kpɔwɔ lɔwɔtɔɔ la mɛ̨nį ɲɔ̨n gɛ mɛ̨nį ɓa. Eziptə kɔi, da ɉɛli pɛlɛ́ mu kpoloon mɛ̨nį 16 Gaai Antiokusə ə mo yɛ kɛ nwɔ tɔɔlaa aa hee kpɔ a nɛlɛɛ, ə kɛ bɔ ə kɛ a Eziptə tɔɔmun, ə pɛli heei nɔi hveelɛi tii mɛ̨i. 17 Ə lɔ Eziptə lɔi hu a kɔlaɠaa kɛnɛ̨, kɔ-kɔ wotoloɠaa di ɓo ɲəi, da hə́lə́ɠaa da hoo gilɛ həɠə nuą, da yá ŋą kələ́n gbulu kɛnɛ̨. 18 Di gɔ yili ŋą́ da Eziptə tɔɔmun, Ptoleme, yili ə pu dɔwɔ, ə gilɛ həɠə, ə nu lɛɠɛ tamąą lɛɛ laa. 19 Di Eziptə taa kpɛa-kpɛaɠaa hon ɛlɛɛ Antiokusə ə Eziptə hɛngɔwɠaa həɠə. 20 Yii kɛa ə Eziptə hon, ə yali bulu ə pa, a gwɛlan nwun dɔnɔ̨ yee nąąn gɔw haaɓa, ə tɛ pɛlɛ Israɛlə da Ɉerusalɛmə ɓa a kɔlaɠaa kɛnɛ̨. 21 Ə lɔ ɉɛli pɛlɛ́ mu a huɲąŋą kɛnɛ̨; ɉaláá kulɔi kɛ a hɛni, ə ɉəɠə, da nwulɔ-nwɔ̨n ɉee hɛnŋaa da ɉɛn ɲąŋą kəlee. 22 Daɓalii di kɛ ɉalaa hɛnŋaa laa mɛ̨i, nɔɔ da nwulɔ pu hɛnɲąŋąɠaa, gbələ gegenŋaa, encen kələn ɉɛn ɲąŋąɠaa kɛ a hɛni, da ɉəɠəɓɛla da dɔɔ-ɓɔlɔɠaa; ɉɛni ti kɛ ɉɛli pɛ́lɛ ɲɛ̨i tɔwɔ a mąą yili hɛn, ə gəlee kulɔ laa. 23 Nwali, ɉɛni, ɉɛn ɲąŋą lɛlɛɛɠaa, ə di həɠə; ɉɛn gɔwɠaa kɛ daa di loo, ə di kaa, ə gəlee həɠə a huɲąŋą kɛnɛ̨. 24 Ə ɉɛnŋaa ti kəlee həɠə yɛ nwɔ li ɓo bɔ lɔi. Ə nu tamąą paa, ə tɛɠɛɓoɉu woo kpɛa-kpɛa ɓo. 25 Wɔlɔ kɛnɛ̨ li kɛ Israɛlə lɔi kɔlɔ kəlee. 26 Nɔi ɲɛ̨itɔwɔnuą da ɉilɛgoloɠaa di di woo laa, ɉilɛlɛa da nɛ̨ɛ̨lɛa di kpala: nɛ̨ąą di wɔ lɛlɛ mąą ə pənə. 27 Nui aa nɛ̨ą həɠə a nįnɛ̨, yɛ li yɛ gboo təli, nɛ̨ą ə ɓo heeni ɲəi bɛlɛ́n yɛ haa wɔlɔ ɓo. 28 Lɔi ə kpɛlin a ɉu nuą laa pɔɔ, nwumɛ̨ ə tɛ Ɉakɔbə nwɔ pɛlɛ́i kəlee ɓa. Apoloniusə ə pa Ɉerusalɛmə, daa mąąkpɛ híi tɔɔ mɛ̨nį 29 Kwɛlan veelɛ kulaa ɉu, tɔɔmun ə nįįhɔ̨nwɔ̨ kulɔmun tɛɛ Ɉuda taaɠaa hu; ə pa Ɉerusalɛmə a kɔ laɠaa kɛnɛ̨ 30 Ə liilaa wooɠaa ɓo, a lɛ́ɛ́, daa nuą diɛ; di nwoo kaa a tɛ̨ą. Yili pulu, ə pili daa kwəi di tɛɠí, ə mɔ̨nɔ̨ kɛnɛ̨ laa diɛ; ə nu tamąą paa Israɛlə lɔi hu. 31 Ə too daa mɛ̨i, ə gələn, ə pɛlɛ́ɠaa pu da daa mąąkpɛ hįi. 32 Di nɛ̨ąą da nɛapɛlɛɛ di hon a luwɔ, di daa tɛlɛɛɠaa həɠə. 33 Yili pulu di pənə di Davidə nwɔ taai tɔɔ a nįnɛ̨ da mąąkpɛ hįį muhəɠɛɛ kpɔ kɛnɛ̨ ɛlɛɛ ɉuwiaa, da mąąkɔnwɔ̨ pɛlɛ́ kpɛa kpɛaɠaa, di nąą kɛ a guláá kwəli. 34 Di nɛ̨ŋɛ̨n nowoɠaa pu laa di kee mɛ̨i, wɛa nuą di hee kpɔ laa tin tin 35 Di kɔ kɔ hɛnŋąą da kɔnɔ̨nŋaa tiɛ̨ laa; di Ɉerusalɛmə hɛn gɔwɠaa tii daa ɉəɠə di di pɛlɛ gee ɓa, di di lai gɛ laa; yili ə kɛ a hɛlɛn gɛnɛ̨. 36 Yili ə kɛ a pə́lə́ hɛlɛn dɛɛ Yálá hee pɛlɛ́ laaləi, ə kɛ kpɔ a ɓilihi mɛ̨nį Israɛlə ɓa a yələ kəlee. 37 Di kwəi kwələ nuą ɲąmą pu Yálá hee pɛlɛ́ kwɛlɛ, di gɛɛnąą mąąhəɠɛɛ laa pu. 38 Ɉerusalɛmə nuą di pu, diɛ daa lɛɛ nwɛ̨ąą yəi, ɛlɛɛ ə kɛ a nwɛ̨ą-taa, nonnii diɛ; gwəi lonnii kpɔ kpɔɔ di kulɔ laa. 39 Nwɔ hɛli pɛlɛ́ mąą ə wɛli, ə kɛ yɛ pɛlɛ́ kpoloon nwɔ hɛliɠaa mąą ə pənə a wɔlɔ, nwɔ hvįįtɔɔ yələɠaa a yɛ́lɛ́kulɔɉu; ɓɛlɛ hvo kɛ mą tɛɠɛɓoɉu ɓə kɛ. 40 Bələi lɔ mąąwiɛi kɛ la, bələ lɔ ɓə ə too la; gɛnɛ̨i kɛ, mąą ə pənə a haawɔlɔ. Antiokusə nąąn ną Epifanə ə Ɉuda nuą yíi pələ həɠə mą 41 Tɔɔmun Antiokusə ə mo yɛ nwɔ lɔi kəlee ə kɛ lɔ yɛ nu huwu tɔnɔ̨; 42 nu tɛ́i tɛ́i ə ɲii pələ pɔlɔ pɔlɔ lɛɛ la. Ɉalipulu lɔiɠaa kəlee di hvaa tɔɔmun nwoo ɓa. 43 Ə mą kɛ Israɛlə lɔi hu nuą tamąą di hvilɛn bulu, diɛ tí mą, diɛ halaa kulɔ haliɠaa diɛ, diɛ vįitɔɔ yələ laa pu. 44 Tɔɔmun ə nuą tɔɔ, nwɔ hɛɓɛ́ ə ɓo di yəi, Ɉerusalɛmə da Ɉuda taaɠaa hu, yɛ kɛ diɛ di di yee too lɔi takpɛliɠaa yíi pələ hu, 45 di Yálá mąąwiɛ halaa mɛ̨nį kpɛɛ ɉɛlipɛlɛ́ mu, da ɉalaa takpɛliɠaa, da nɔɔ pu mɛ̨nįɠaa, di vįitɔɔ da ɉɛli yələɠaa lɛɛ laa, 46 di ɉɛli pɛlɛ́ da ɉɛn mąąhəɠɛɛɠaa mąakala, 47 di haláá kulɔɠaa tɔɔ haliɠaa diɛ, da di mąąwiɛ pɛlɛ́ɠaa da di kɔiɠaa, diɛ halaa kulɔ a kwiiɓoiɠaa da huwɔ kɔhɔɓoɔɠaa; 48 di hvo di lonnii hee kɛ́nɛ́ ɓa, di di kpɔwɔ kɛ a kɛɛ-kala nuą a mąąliɓi mɛ̨nį huwu lɔpee da tuwɔ pələ-ɲɔn ɉuwu lɔpee, 49 bələi ə tɛɛ la Ɉuifəɠaa di lɛą dɔn woo ɓa, diɛ Yálá nwɔ tiɓoɠaa kəlee mąąhvalən. 50 Nui lɔpee a wala gɛ yɛ bələi tɔɔmun ə mo la, da baa. 51 Bələ ɓə tɔɔmun ə ɉɛɓɛ́ pɛ̨ɛ̨ la ɲee mu nuą kəlee diɛ. Ə nuą hee nɔi kəlee mɛ̨i diɛ nuą mąąkpɛɛ, ɛlɛɛ ə mo Ɉuda taaɠaa diɛ, yɛ taa kəlee ə halaa kulɔ. 52 Nɔi lonnii tamąą diɛi kɛi kulɔ dɔn woo pulu di hvaa nwoo ɓa. Di mɛ̨nį ɲɔ̨nwɔ̨ɔ̨ɔ̨ kɛ nɔi hu. 53 Israɛlə ə pu, yɛ noo, yɛ mąąkilɛ kɛɛnąą kəlee ɓa. 54 Kislɛwə ɲąnįn nwɔ hvoló pow gɔw looli yələ, gwɛlan nwun dɔnɔ̨ yee nąą gɔw lɔɔlinąn, tɔɔmun ə bɔlɔn gala hɛn da tɔɔ Yálá mąąwiɛ halaa kulɔi ɉaláá kulɔiɠaa gwɛlɛ taaɠaa hu, 55 di kɛi lansan kə́lən bɛlɛ́ɠaa laalee da gwəli hɛąiɠaa. 56 Dɔn ɉɛɓɛ́ ta kaa kɛ, di kɛi di huɓɛla, diɛ di pili nwɔn ɉu. 57 Da nįnɛ̨ həɠə hɛ́ɓɛ́ ta kaa kɛ nu ta pɔɔli, a wala kɛ ti, da nu ta kaa kɛ yɛ dɔn bɔ yíi ɓo, di kɛli baa, yɛ bələi tɔɔmun ə mo la. 58 Ɲanin dɛi tɛi yee mu, Israɛlə nuąi kɛi kulɔ nwoo ti mu, di kɛi gɛ ti a diɛ; 59 Ɲąnįn nwɔ hvoló pow hveelɛ gɔw looli yələ, Yálá mąąwiɛ haláá kulɔi di nwolo, di halaa kulɔi pɛli laa, di kɛi halaa kulɔ mɛ̨i. 60 Nɛąą kɛi di lonnii hee kɛ́nɛ́ ɓa, di kɛi di paa, yɛ bələi tɔɔmun nwɔ hɛɓɛ́i ə mo la. 61 Di kɛi di lonnii kpulɔn di kwaną; ə mą kɛ di kaayɔwɔɠaa da nuąi golo kɛ, di kɛi di paa. 62 Ə mą kɛ ti, nu tamąą di kɛli di liikpələ, Israɛlə lɔi hu, di hvo kɛli gɛ di hvo kɔnɔ̨n tɔn ə kɛ mą di hvo mįi. 63 Di haa hviɛlaɓo kɔnɔ̨n tɔn ə kɛ mą mįɛ ɓa da minɛ̨ mąąhəɠɛɛ mąąkalaa ɓa; di haa. 64 Lííholi kɛnɛ̨ yələ li kɛ, Israɛlə mɛ̨i. |