Salmos 119 - Bible in Tzotzil de Chamula

Yalbel slequilal ti jbel c'usi tsots albil yu'un ti Diose -1-

¹ Mu'yuc c'usi sna'ic ta j'ech'el ti buch'u tuc' ta stamic ech'ele, ti yac'oj yo'ntonic ta stojol ti chanubtasel yu'un ti Diose.

² Mu'yuc c'usi sna'ic ta j'ech'el ti buch'u ta spasbeic ti c'usi ta xal ti smantaltaque, ti sjunul yo'ntonic ta snaban sbaic ta stojole,

³ ti ma'uc oy ta yo'ntonic ti c'usi ta soquesvane, ti stamojic ech'el bu ta x'iq'ue batel yu'un ti Diose.

⁴ Avaloj ono'ox ti tsots sc'oplal c'otuc ta pasel ti c'usitic albil avu'un ta mantaletique.

⁵ Toj lec ti c'otuc ta pasel cu'un ti nijil chimilun ti c'usi ta sc'an ti jbel c'usi tsots albil avu'une.

⁶ Yu'un mi ta jch'un ta spasel scotol ti c'usi sc'an ti amantaltaque, mu xc'ot ta jtojol ti nijilun ta xicom ta q'uexlale.

⁷ C'alal mi c'ot xa ta jol jbaquil ti c'usitic tsots albil avu'un ta amantaltaque, ta xloc' x'ayan ta co'nton ta jlequil-c'optaot unbi.

⁸ Oy ta co'nton c'otuc ta pasel cu'un ti c'usitic jbel albil avu'une. Mu me xajip xatenun.

-2-

⁹ ¿C'usi ta xut sba jun querem vinic ti lec tuc' ta xbat ti xcuxlejal ta stuc no'oxe? Ja' no'ox mi ta stam ech'el ta spasel jech c'u cha'al ta xal ti ac'ope.

¹⁰ Ta sjunul co'nton tal jnaban jba ta atojol, mu teyuc no'ox aq'uelojun ti bu xu' ta jch'ac jba ta stojol ti amantaltaque.

¹¹ Ti yo' mu jta jmul jcolo' ta atojole, ta sventa no'ox ac'op ti bejel lec c'ot ta co'ntone.

¹² Atuc no'ox jun avutsil, Dios, chanubtasun ta yojtiquinel ti c'usitic jbel albil avu'une.

¹³ Scotol ti c'usitic nopbil avu'un ti laj avale, oy ta que ta jti' ta xchapel.

¹⁴ Ximuyubaj no'ox ta jtam ech'el ti bu ta x'ic'van ech'el ti amantaltaque, ja' yamal sc'oplal ta xcom scotol ti jc'ulejale.

¹⁵ Ta jts'ijan jba ta snopel smelol ti c'usitic nopbil avu'une; ta xca'i lec ti bu ta xa'ic'van batel une.

¹⁶ Ximuyubaj no'ox xchi'uc ti oy c'usitic jbel albil avu'une, mi ja'uc ta jch'ay ta co'nton ti ac'op une.

-3-

¹⁷ Ti avajtunel li'e, oyuc ta avo'nton ti c'uxiuque. Ta jch'un ti ac'op une.

¹⁸ Jamo jba jsat yo' ta jc'upin ta sq'uelel c'u yutsil ta xachanubtasvan.

¹⁹ Manchuc mi j'ech'el beun no'ox li' ta banomile, mu xamacbun ta ya'yiel smelol ti amantaltaque.

²⁰ Scotol c'ac'al oyun ta vocol ta xca'i ta yojtiquinel ti c'usitic nopbil avu'une.

²¹ Ti vo'ote xu' avu'un ta spajesel ti buch'utic pimubemique, ti bisbil ta cotol chavale, ti sjipoj xa ta spat ta xoconic ti amantaltaque.

²² Q'uejun loq'uel ta stojol ti mu albaj ti c'usi ta xiyalbeicune, ti bajbilun yu'unique, ti vu'une laj jpas ti c'usitic ta xal ti amantaltaque.

²³ Manchuc mi oy ta yo'ntonic ta spaybeicun jc'oplal ti viniquetic tsots yabtel yich'ojique, ti avajtunel li'e, ja' no'ox oy ta yo'nton ta snopel ti c'usi ta xal ti oy c'usi jbel tsots albil avu'une.

²⁴ Ta sventa ti amantaltaque, ximuyubaj no'ox yu'un, c'otem ta jbijubtasvanej cu'un.

-4-

²⁵ Ta xloc' xa jch'ulel ta xca'i, ac'bun to ti jcuxlejal jech c'u cha'al ta xal ti c'usi loq'uem ta ave ta xapase.

²⁶ Laj cal ta aba ta asat ti c'u j'elane, laj ava'ibun ti jc'ope, chanubtasun ta sventa ti c'usitic oy jbel c'usi tsots albil avu'une.

²⁷ Ac'bun jbijil ta stamel batel ti c'usitic ta xal ti nopbil avu'une, ta jc'an ti ja'uc batuc co'nton ta snopilanel smelol ti c'usitic jun yutsiquil pasbil avu'une.

²⁸ Xtuch' co'nton yu'un yipal ti oq'uel avanel ta jpase, va'ano aba ta jtojol jech c'u cha'al avac'oj ave ta xapase.

²⁹ Mu teyuc no'ox aq'ueloj ti jtamoj batel ta sjutilanel ti c'ope, va'ano aba ta jtojol ti c'u s'elan ta xachanubtasvane.

³⁰ Loc' ta t'ujel cu'un ta stamel ech'el sbelel ti melele, juteb ta co'nton ta spasel ti c'usitic albil avu'une.

³¹ Cajval, yac' co'nton ti c'usi sc'an ti amantaltaque, mu xavac' c'otuc ta jtojol ti nijil ta xicom ta q'uexlal une.

³² Yu'un cac'ojbe xa yipal ta spasel batel ti amantaltaque, yu'un mu no'ox albajuc laj avac'bun ti smuyubajel co'ntone.

-5-

³³ Cajval, chanubtasun c'u s'elan ta tamel batel ti c'usi ta xal ti oy c'usitic jbel tsots albil avu'une, yu'un ta jc'an ti jech ta jtam o batel ti c'u sjalil cuxulune.

³⁴ Ac'bun sbijil jol co'nton yo' mu xch'ay xca'i ti c'u s'elan ta xachanubtasvane, yu'un ta sjunul co'nton ta jc'an ta jch'un.

³⁵ Ac'o jtam batel avu'un ti c'u s'elan ta sc'an ti amantaltaque, ja' ta jta yu'un ti mu'yuc c'usi jna'e.

³⁶ C'otuc ta pasel avu'un ti lecuc ya'i amantaltac ti co'ntone, ma'uc me xjelav ti sujel yu'un ti sc'upijel co'ntone.

³⁷ Mu teyuc aq'ueloj ta xbat co'nton ta stojol ti loc'tabil diosetique, vulubtasbun jch'ulel yo' ta jtam batel ti lequil be avu'une.

³⁸ Va'ano aba atuc ta stojol ti avajtunel li'e yo' ta xc'ot ta pasel ti c'usitic avaloj ta xapas ta stojol ti buch'utic ta xayich' ta muq'ue.

³⁹ Q'uejo batel ta jtojol ti utilanel ta xixi' yu'une, yu'un ti c'usitic nopbil avu'une, lec scotol.

⁴⁰ Loc' ayan xa ta co'nton ta spasel ti c'usitic nopbil avu'une. Cuxicun to avu'un ta sventa ti alequilal avutsilale.

-6-

⁴¹ Ac'bun quil, Cajval, ti syail xc'uxul avo'ntone, xchi'uc ti colel avu'un jech c'u cha'al avaloj ono'oxe.

⁴² Ja' to jech xu' ta jtac'be sutel ti buch'u ta xiyutilanune, yu'un c'otem ta yip co'nton ti ac'ope.

⁴³ Mu aq'uelojuc no'ox ta xtub ta que ta jti' ti c'usi naca melele, yu'un jpatoj co'nton ta jta ta sventa ti c'usitic nopbil avu'une.

⁴⁴ Ta jc'an ta jchan batel ta spasel ti chanubtasel avu'une, ti mu xquicta jba ta spasel ta sbatel osile.

⁴⁵ Ja' to jech mu'yuc c'usi jna' ta xicuxi, yu'un jtamoj batel ta spasel ti c'usitic nopbil avu'une.

⁴⁶ Ta jva'an jba ta yalel ti amantaltac ta stojol ti ajvaliletique, mi ja'uc juteb q'uexlal ta xca'i.

⁴⁷ Mu comtsanbaj ta xca'i ti amantaltaque, yu'un laj jta ti ximuyubaj yu'une.

⁴⁸ Juteb ta co'nton mu tenbaj ta xca'i ti amantaltaque, yu'un batem co'nton ta snopilanel ti c'usitic oy jbel tsots albil avu'une.

-7-

⁴⁹ Vuleso ta avo'nton ti xi avaloj ta stojol ti avajtunel li'e: ta sventa taje, ja' yip co'nton avu'un ta smalael.

⁵⁰ Taje, xi ma' ti spatobil co'nton c'alal oyun ta at-o'ntone: yu'un laj avac' jch'iel ta xca'i ta sventa ti c'usi avalojan ta xapase.

⁵¹ Mu'yuc spajeb ye sti'ic ta yilbelun jvocol ti buch'u mu'yuc xch'ulel xa'i sbaique, ti jech taje, mi ja'uc laj jvalopatin comel ti chanubtasel avu'une.

⁵² Yu'un ta to xvul ta co'nton ti c'usitic nopbil avu'un ti laj ca'i ta ba'yele, ti laj jta yu'un ti spatobil co'ntone, Cajval.

⁵³ Ti buch'utic chon xa'i sbaic ta banomile, svalopatinojic comel ti chanubtasel avu'une, mu albajuc ta xiyac'beicun ti sc'ac'al co'ntone.

⁵⁴ Ti c'usitic jbel tsots albil avu'une, c'otem ta q'uejimoletic cu'un ti yo j'ech'el-beun no'ox ta banomile.

⁵⁵ Cajval, c'ac'al ac'ubal ta jvulesot ta co'nton, oy ta co'nton ti c'otuc ta spasel cu'un ti c'usi ta sc'an ti chanubtasel avu'une.

⁵⁶ Taje, xi s'elan ma' ti jbainoj ta spasel une: c'otuc ta ch'unel cu'un ti c'usitic nopbil avu'une.

-8-

⁵⁷ Mu'yuc xa yan ti buch'u oy cu'une, c'ajomal no'ox vo'ot, Cajval, loc' ayan ta co'nton ti laj cac' que jti' ta spasel ti c'usitic ta xal ti ac'ope.

⁵⁸ Ta sjunul co'nton laj cac'be yipal ta spasel yo' ta xata cu'un ti lec xava'ie, c'uxubajan cu'un ec un jech c'u cha'al avaloj no'ox ta xapase.

⁵⁹ Ta co'nton jtuc lic jnijan jba lec ta snopel, lic jch'un ti amantaltaque.

⁶⁰ Ta ora no'ox laj jsuj jba, mu'yuc xjalij cu'un ta yabtelanel ti amantaltaque.

⁶¹ Comon volol cajval yu'unic ta xmich'elicun ti buch'u mu'yuc xch'ulel xa'i sbaique, ti jech taj une, mu'yuc laj jch'ay ta co'nton ti chanubtasel avu'une.

⁶² Ac'o mi ta syijil ac'ubal, ta jtij jch'ulel ta yac'belot ti colaval ta sventa ti c'usitic tuc' nopbil avu'une.

⁶³ Lec xquil jba xchi'uc ti buch'utic sna' snijan sbaic ta atojole, ti buch'utic ta xc'ot ta pasel yu'unic ti c'usitic nopbil avu'une.

⁶⁴ Cajval, nojem ta sbejel banomil ti syail xc'uxul avo'ntone, cojtiquinuc avu'un ti c'usitic jbel tsots albile.

-9-

⁶⁵ Cajval, lec laj apas ta stojol ti avajtunel li'e, ja' c'ot ta pasel jech c'u cha'al loq'uem ta avee.

⁶⁶ Chanubtasun lec yo' jech ta jta ti oy stuq'uil jol co'ntone, ti oyuc lec snopobil cu'une, yu'un jpatoj co'nton ta stojol ti amantaltaque.

⁶⁷ C'alal mu'yuc to ox ta jbic'tajes jbae, ep ti bu mu lecuc bat cu'une, tana un, ta jch'un ti ac'ope.

⁶⁸ Yan ti vo'ote oy stuq'uil yutsil avo'nton, lec ti c'usi ta xapase, chanubtasun ta sventa ti oy c'usitic jbel tsots albil avu'une.

⁶⁹ Ti buch'utic ch'abal xch'ulelic ta banomile, ta jeche' no'ox ta xisa'beicun ti jmule; yan ti vu'une, ta sjunul co'nton ta xc'ot ta pasel cu'un ti c'usitic nopbil avu'une.

⁷⁰ Yu'un ti stuquique yanijem ti snopobil yu'unique; yan ti vu'une ximuyubaj no'ox xchi'uc ti chanubtasel avu'une.

⁷¹ Toj lec c'ot ta jtojol yu'un ti jech lic jbic'tajes jbae, ja' lic jchan ti c'usitic ta sc'an ti oy c'usitic jbel albil avu'une.

⁷² Ta xca'i ti vu'une, xloc' venta ta j'ech'el ti c'usitic ta xloc' ta ave ti ta xachanubtasvane, ac'o mi busul no'ox ta j'ech'el ti sepequil oroe, ti platae, ja' mu sta yutsil.

-10-

⁷³ Yu'un vo'ot atuc laj avac' jch'ulel, li'ayan talel avu'un; ac'bun jbijil yo' ta xch'un cu'un ti amantaltaque.

⁷⁴ Ti buch'utic sna' xayich'ot ta muq'ue, xmuyubajic no'ox ti c'alal ta xiyilicune, yu'un ja' xa spatobil co'nton c'otem ti ac'ope.

⁷⁵ Cajval, jna' lec ti tuc' scotol ti c'usitic nopbil avu'une, ti oy smelol ti c'alal ta xavac'bun quich' ti jvocole.

⁷⁶ Ti syail xc'uxul avo'ntone, ja' tunuc ta spatobil co'nton co'ol s'elan jech c'u cha'al loq'uem ta ave ati' ti ta xapas ta jtojole.

⁷⁷ Ac'bun quil ti ts'iquem cuchem avu'une yo' jech ta xicuxi xchi'uc, yu'un xlaet no'ox ta xca'i yu'un ti c'u s'elan ta xachanubtasvane.

⁷⁸ Nijil comicuc ta q'uexlal ti buch'utic ch'abal xch'ulelic xa'i sba ta banomil ti ta yilal no'ox yo'ntonic ta xiyilbajinicune; ti vu'une, ja' no'ox oy ta co'nton ta snopilanel ti c'usitic albil avu'une.

⁷⁹ Ac'o stsob sbaic talel ta jtojol ti buch'utic sna' xayich'ot ta muq'ue, ti buch'utic xojtiquinic ti c'u s'elan ta xal ti amantaltaque.

⁸⁰ Tuc'uc me co'nton ta spasel ti c'usitic jbel tsots albil avu'une yo' jech mu q'uexlaluc ta xicom.

-11-

⁸¹ Mu xa malabajuc ta xca'i ti c'otuc yorail ta xapojune, yu'un ja' xa c'ot ta spatobil co'nton ti ac'ope.

⁸² Lub xa ta t'ojlej ti jsat ta smalael ti c'usi avaloj ta xapase, yu'un xichi laj cale: “¿C'usi to ora ta xvul ta loq'uel ti spatobil co'nton avu'une?”

⁸³ Ac'o mi ch'aybilun xa ta o'ntonal ti jeche' molun xa ta banomile, mu'yuc bu jipoj ta co'nton ti oy c'usitic jbel tsots albil avu'une.

⁸⁴ ¿C'u to sjalil ta jmala? ¿C'usi to ora ta xachapan ti buch'utic nutsbilun yu'unique?

⁸⁵ Ti buch'utic mu'yuc xch'ulel xa'i sbaique, ti svalopatinojic comel ti chanubtasel avu'une, chapal jpets'al yu'unic ti bu ta xi'ech'e.

⁸⁶ Va'ano aba, coltaun, yu'un ta jeche' no'ox ti nutsbilun yu'unique. Ti amantaltaque, tuc' scotol.

⁸⁷ Jutuc xa sc'an xtub yu'unic jc'oplal li' ta banomile, ja' no'ox un, ti c'usitic nopbil avu'une mi jutebuc laj jten ta co'nton.

⁸⁸ Cuxicun to avu'un jech c'u cha'al ti oy syail xc'uxul avo'ntone, jech ta xc'ot ta pasel cu'un ti amantaltac ti loq'uem ta ave ta ati'e.

-12-

⁸⁹ Cajval, ti ac'ope sbatel osil mu xtub, yu'un ta vinajel to liquem talel ti yipe.

⁹⁰ Sbatel osil, oy ti slequil stuq'uil avo'ntone, yu'un vo'ot laj achotan ti banomile, ja' jech lec com o.

⁹¹ Scotol ti c'usitic oye, staoj yav lec oyic, yu'un jech c'ot ta pasel jech c'u cha'al nopbil avu'une, yu'un scotolic taje, ja' ta xtunic ta atojol.

⁹² Ti mu'yucuc ta xiyac'bun smuyubajel co'nton ti chanubtasel avu'une, lilaj xa yu'un ti at-o'nton jechuque.

⁹³ Mi ja'uc ta jch'ay ta co'nton ti c'usitic nopbil avu'une, yu'un ja' ta sventa ti laj avac' ta xicuxie.

⁹⁴ Coltaun un cha'e, yu'un avu'unun, yu'un ja' jtamoj ta spasel ti c'usitic nopbil avu'une.

⁹⁵ Ti jti'-joltavanejetique xchapanoj xa sbaic c'usi ora ta xitsuts yu'unic, ja'uc ti vu'une cac'oj co'nton ta stojol ti amantaltaque.

⁹⁶ Quiloj xa ta jba ta jsat ti c'usitic ta xc'ot ta pasele, ta xlaj sc'oplal, ja'uc ti amantaltaque mu'yuc spajeb ta j'ech'el.

-13-

⁹⁷ Mu tenbaj ta co'nton xca'i ti chanubtasel avu'une. Ti c'usi ta xale, ja' ta jnopilan ta x'ech' cu'un ti c'ac'ale.

⁹⁸ Ti amantaltaque, j'ech'el mu'yuc buch'u xispojbun, xjelav to laj jta jbijil yu'un, mu sta sbijil ti jcontrataque.

⁹⁹ X'ech' to xca'ibe smelol, jc'ol to mu sta com cu'un ti cajchanubtasvanejtaque, yu'un ep ta x'abtej jol ta snopbel smelol ti amantaltaque.

¹⁰⁰ X'ech' to xca'ibe smelol, jc'ol to mu sta com cu'un ti moletic ich'bil ye sti'ique, yu'un cac'oj co'nton ta spasel ti c'usitic nopbil avu'une.

¹⁰¹ Laj xa quicta comel ta steq'uel xaniel scotol ti bu chopol ta x'ic'van batele yo' jech ta xc'ot ta pasel cu'un ti ac'ope.

¹⁰² Mu'yuc jch'acoj jba ta spasel ti c'usitic nopbil avu'une, yu'un vo'ot jchanubtasvanejot cu'un.

¹⁰³ Ti c'usi avaloj ta xapase, co'ol s'elan ajapom ta xa'i ti quee, ti chi' xa ta jbic' yalel ta xca'ie.

¹⁰⁴ Ta sventa ti c'usitic nopbil avu'une, ta jta ep jbijil yu'un, jech o xal ta jcontrain scotol ti c'usi jeche' no'ox nopbil ta pat jolale.

-14-

¹⁰⁵ Ti ac'ope yac'oj xojobal bu ta jtec' batel ti coque, sac jaman no'ox ech'el ti jbe yu'une.

¹⁰⁶ Ti oy c'usi laj jva'an jba ta yalele, xi s'elan ta xc'ot ta pasel cu'une; ta xlic cabtelan ta spasel ti c'usitic tuc' nopbil avu'une.

¹⁰⁷ Cajval, ta xilaj ta xca'i, quiluc to ti jch'iel jc'opojel jech c'u cha'al avaloj ta xapase.

¹⁰⁸ Cajval, tsacbun ich'bun ti matanaletic ti loc' ta que ta jti'e, chanubtasun lec ta sventa ti c'usitic nopbil avu'une.

¹⁰⁹ Chapal ono'ox jc'oplal yu'unic ti ta xilaje, ja' no'ox un, mi ja'uc ta jch'ay ta co'nton ti chanubtasel avu'une.

¹¹⁰ Ti jti'o'ntonetique sa'olanic xa c'u s'elan ta xiyal ta lum yu'unic, le' une, mu xquicta jba ta spasel ti c'usi nopbil avu'une.

¹¹¹ Ti jrexto ta sbatel osile, ja' ti amantaltaque, yu'un ja' ta sventa ta jta yu'un ti xmuyubaj co'ntone.

¹¹² C'ot ta co'nton ta spasel ti c'usi ta sc'an ti oy c'usitic jbel albil avu'une, ti j'ech'el mu xch'ay ta bee, ja' to ti c'uxi c'ot ta stsutsebe.

-15-

¹¹³ Yanijem co'nton yu'unic ti buch'utic naca ta spac'ta sbaique, ja'uc ti ac'ope jun yutsil ta xca'i ta co'nton.

¹¹⁴ Yu'un vo'ot jpojvanej jnac'vanej c'otemot cu'un, yu'un ta sventa ti ac'ope, ja' jpatoj co'nton yu'un.

¹¹⁵ ¡Ch'aco abaic loq'uel ta jtojol jti'o'ntonetic, ta jc'an ti c'otuc ta pasel smantaltac ti Dios cu'une!

¹¹⁶ Ac'bun quip yo' ta xc'ot ta pasel jech c'u cha'al avaloje, yu'un ja' to jech ta xicuxi, mu xach'aybun ta be ti oy c'usi jpatoj co'nton ta jtae.

¹¹⁷ Va'ano aba ta jtojol yo' jech colem ta xic'ot, ja' to jech ta xc'ot ta pasel cu'un ta j'ech'el ti oy c'usitic jbel tsots albil avu'une.

¹¹⁸ Bajbil tenbil ta xc'ot avu'un ti buch'utic ta svalopatinic comel ti oy c'usitic jbel tsots albil avu'une, yu'un mu'yuc xa stuq'uil ta xavil ti snopbenal yu'unique.

¹¹⁹ Ti jti'o'ntonetic ta banomile, co'ol s'elan c'a'ep ta xavil. Mu tenbaj ta xca'i ti amantaltaque.

¹²⁰ Ti jbec'tal jtacopale ta xnic yu'un ti xi'elal ta aba ta asate, ja' yu'un un, nijil chimilun ta spasel ti c'usitic nopbil avu'une.

-16-

¹²¹ Mu'yuc quictaoj jba ta spasel ti c'usi lec ta q'uelele; mu me teyuc no'ox aq'uelojun ti ta xi'och ta yoc ta sc'ob ti buch'utic ta xilbun ti jvocole.

¹²² Va'ano, tec'ano aba ta sventa ti jlequilale yo' jech mu xquich' ilbajinel yu'un ti buch'utic mu'yuc xch'ulel xa'i sbaique.

¹²³ Lub xa ta t'ojlej ti jsat ta smalael ti ta xtal acoltaune, yu'un jmalaoj xa ti ta xtal apojune, yo' jech ta xc'ot ta pasel jech c'u cha'al ti loq'uem ta avee.

¹²⁴ Ti avajtunel li'e, c'otuc ta pasel ta stojol jech c'u cha'al nopbil avu'un ta syail xc'uxul avo'ntone, ac'bun quil ta yojtiquinel ti c'usitic jbel tsots albil avu'une.

¹²⁵ Yu'un avajtunelun, ac'bun sbijil ti jol co'ntone, yu'un ta jc'an ta xcojtiquin ca'i ti amantaltaque.

¹²⁶ Cajval, yorail xa ti oy c'usi xu' ta xavac' iluc ta jtojole, yu'un oy xa buch'u laj svalopatinic comel ti chanubtasel avu'une.

¹²⁷ Yan ma' ti vu'une, ja' xloc' venta ti mu jipbaj ta xca'i ti amantaltaque, ja' peq'uel sc'oplal ta xca'i ti t'ujbil oroe.

¹²⁸ Ja' yu'un un, ja' jtamoj ech'el ta spasel ti c'usitic nopbil avu'une, jech o xal ta jcontrain scotol ti c'usi jeche' no'ox nopbil ta pat jolale.

-17-

¹²⁹ Toj ech'em no'ox yutsil ti amantaltaque, jech o xal ta jch'un.

¹³⁰ Smelol ti ac'optac ta xich' aq'uel ta na'ele, ta xjam yu'un ti snopobile, ta stojobtasatic yu'un ti buch'u ch'abal ti sbijilique.

¹³¹ Jc'anuc xa ca'i ti teyuc ta que ta jti' ta yalel ti amantaltac ti spajeb yutsil ta xca'ie.

¹³² Ac'o tal asat ta jtojol, c'uxubajuc avo'nton cu'un jech c'u cha'al ta xapas ta stojol ti buch'utic yac'oj yo'nton ta atojole.

¹³³ Va'ano aba yo' lec ta xbat cu'un ti c'usi ta xal ti ac'ope, mu teyuc no'ox aq'ueloj ta xiyu'ninun ti c'usi toj chopole.

¹³⁴ Pojun yo' mu xistsalun ti ilbajinel yu'unique, ta jc'an ta xc'ot ta pasel cu'un ti c'usitic nopbil avu'une.

¹³⁵ Junuc yutsil ti asat avelov ta stojol ti avajtunel li'e, chanubtasun xtoc ta sventa ti oy c'usitic jbel tsots albil avu'une.

¹³⁶ Mu'yuc spajeb ti xmalmun ta xbein ti ya'lel jsate, ta scoj ti mu'yuc ich'bil ta muc' ti chanubtasel avu'une.

-18-

¹³⁷ Cajval, ti vo'ote oy alequil atuq'uil, tuc' ta j'ech'el ti c'usitic nopbil avu'une.

¹³⁸ Scotol ti amantaltaque, naca tuc', naca melel.

¹³⁹ Mu ts'icbaj ta xa'i co'nton yu'unic ta scoj ti valopatinbil com ac'op yu'unic ti cajcontrataque.

¹⁴⁰ Ti tsots vocoletic laj vuluc ta loq'uele, vinaj ti tsalbil c'ot ta sventa ti c'usi avaloj ta xapase, ja' yu'un un, mu ictabaj ta xa'i ti avajtunel li'e.

¹⁴¹ Mu'yuc jtu, bajbil c'otemun, le' une, mu'yuc laj jch'ay ta co'nton yu'un ti c'usitic albil avu'une.

¹⁴² Ti chapanel avu'une tuc' ta j'ech'el; ti chanubtasel avu'une ja' melel ono'ox.

¹⁴³ Quiloj xa ti mu x'ech' xjelav ti vocole, ti utilanele, ja' no'ox un, ta sventa ti amantaltaque laj yac'bun ti xmuyubaj liquel ti co'ntone.

¹⁴⁴ Tuc' ono'ox ta j'ech'el ti amantaltaque; Ac'bun sbijil jol co'nton yo' jech ta xicuxi.

-19-

¹⁴⁵ Ta yutil co'nton, ta xi'avan talel ta atojol, Cajval; tac'bun talel, yu'un ta jc'an ti c'otuc ta pasel cu'un ti oy c'usitic jbel albil avu'une.

¹⁴⁶ Xi'avalet talel ta atojol, coltaun yo' ta xc'ot ta pasel cu'un ti amantaltaque.

¹⁴⁷ Mu to ta sacub talel ti osile, ta xlic jc'anbot ti coltaele, jpatoj xa co'nton yu'un ti c'usi avaloje.

¹⁴⁸ Ti c'usi avaloj ta xapase, jviq'uil-satioj ta snopel smelol ti jliquel yic'ubel ti osile.

¹⁴⁹ A'yibun ti jc'opojel jti'inele, Cajval, ta sventa ti syail xc'uxul avo'ntone, quiluc to ti jch'iel jc'opojel jech c'u cha'al albil jc'oplal avu'une.

¹⁵⁰ Ti jti'o'nton j'ilbajinvanejetique, q'uelelic xa ta jtojol, yu'un mu'yuc c'usi bal o laj ya'iic ti chanubtasel avu'une.

¹⁵¹ Ti vo'ot eque, Cajval, mu nomuc oyot, yu'un melel scotol ti amantaltaque.

¹⁵² Le'tic xa talel laj cojtiquin ti amantaltaque, ti j'ech'el o laj acomese.

-20-

¹⁵³ Q'uelo avil, mu x'ech' xjelav ti jvocole, pojun, ti chanubtasel avu'une mu'yuc jch'ayoj ta co'nton.

¹⁵⁴ Macbun ta be ti jvocole, q'uejun nac'un; quiluc to ti jch'iel jc'opojel avu'un jech c'u cha'al avaloje.

¹⁵⁵ Ti coltael avu'une nom oy ta stojolic ti buch'u mu'yuc xch'ulel xa'i sbaique; mu'yuc sts'acliojic ta spasel ti c'usitic jbel tsots albil avu'une.

¹⁵⁶ Cajval, mu no'ox albajuc ti ts'iquemal avu'une, quiluc to jch'iel jc'opojel jech c'u cha'al albil avu'une.

¹⁵⁷ Ep ta j'ech'el ti cajcontratac ta xaq'uicun ya'iic batel ta lum ach'ele, ja'uc ti vu'un une, mu'yuc ta jch'ac jba ta stojol ti amantaltaque.

¹⁵⁸ Mu ts'icbaj ta xca'i yu'unic ti j'ac'vanejetic ta milel ti mu xich'ic ta muc' ti amantaltaque.

¹⁵⁹ Aviloj, Cajval, ti batem co'nton yu'un ti c'usitic nopbil avu'une, quiluc to jch'iel jc'opojel avu'un ta sventa ti syail xc'uxul avo'ntone.

¹⁶⁰ Stsacleb yip ti ac'ope, ja' ti melele; scotol ti c'usitic nopbil avu'une, sbatel osil tuc' ta j'ech'el.

-21-

¹⁶¹ Ta yilal no'ox yo'ntonic ta xiyilbajinicun ti buch'utic cajal viniquetic xa'i sbaique, ja' no'ox un, ti co'ntone xi'taoj lec ti ac'ope.

¹⁶² Ti vu'une ximuyubaj no'ox yu'un ti oy c'usi avac'oj ave ta xapase, co'ol xa j'elan ta xca'i jech c'u cha'al ti buch'u busul no'ox ti sc'ulejale.

¹⁶³ Mu'yuc stu cu'un ti c'usi jutbile, mu xa jc'an jq'uelbe sat, ti chanubtasel avu'une, jun no'ox yutsil ta xca'i.

¹⁶⁴ Scotol c'ac'al, xilequil-c'opoj no'ox ta atojol ta sventa ti tuc' ti c'usi loq'uem ta nopel avu'une.

¹⁶⁵ Ti buch'utic mu ictabaj ta xa'iic ti chanubtasel avu'une, mu'yuc c'usi sna' ta xa'iic ta j'ech'el, mi jtosuc ti oy c'usi ta slubtsanatic yu'une.

¹⁶⁶ Cajval, oyun ta smalael ti ta xacoltaune, yu'un cac'oj co'nton ta yabtelanel ti c'usi ta sc'an ti amantaltaque.

¹⁶⁷ Cajal sc'oplal c'otem cu'un ti amantaltaque, mu jutebuc tenbaj ta co'nton ta xca'i.

¹⁶⁸ Cajal sc'oplal c'otem cu'un ti c'usitic nopbil avu'une, ti amantaltaque; ti c'u j'elane xavojtiquinun lec.

-22-

¹⁶⁹ Tac'bil c'otuc avu'un ti xi'oc' xi'avane, Cajval, ac'bun sbijil jol co'nton jech c'u cha'al ta xal ti ac'ope.

¹⁷⁰ C'otuc ta atojol ti jc'opojel jti'inele, pojun coltaun jech c'u cha'al avaloj ta xapase.

¹⁷¹ Naca yalel alequilal ti oy ta que ta jti'e, yu'un laj achanubtasun ta sventa ti oy c'usi jbel tsots albil avu'une.

¹⁷² Laetuc ti que jti' ta sq'uejintael ti c'usi avaloj ta xapase, yu'un tuc' scotol ti amantaltaque.

¹⁷³ Mu xajalta ti avoc ac'ob ta scoltaelune, yu'un lec ta xca'i ti c'usitic nopbil avu'une.

¹⁷⁴ ¡Ta jc'an ti ac'o acoltaune, Cajval! Ximuyubaj no'ox yu'un ta xca'i ti chanubtasel avu'une.

¹⁷⁵ Ta jc'an ti cuxicun to avu'un yo' jech ta jlequil-c'optaot, sbainucun ta spojelun ti coltael avu'une.

¹⁷⁶ Co'ol j'elan junuc ch'ayemal chij, ¡la' sa'un un, yu'un mu'yuc jch'ayoj ta co'nton ti amantaltaque!