Epereu 11 - Wayampi

“Janejare'e rè ojirovija karuaru maekwerà kõ reruparà mõ tijaiko”, e'i mã'ẽ

¹ “Poroereko katutà”, e'ipa itõkõ Janejare'e janeupe. “Aje” ja'e ijayvu pè remẽ, aje ywete a'evotà janerereko ãmẽ. Siãrõ jẽ ãmẽ, ãwisõ nijamã'ẽi epe janerereko katua rã rè remẽ. “Aje ywete opyri janererekotà”, ja'e jẽ ijupe jaiko.

² A'evo itõkõ janerãmõi kõ ekoi ipi. “Aje ywete” e'i ijayvu pè kupa ipi. Ojirovija jẽ ee iko ãmẽ kupa ipi. Ajawyi Janejare'e oryvay ee kõ ipi. Ooryvaya omojikuwaokapa ijupe kõ.

³ “Aje” ja'e Janejare'e ayvu pè remẽ, kee jaa sikuwa ipi. Janejare'e tè yvy oinõ. Yvag teve oinõ. Jaytata kõ teve oinõ. Wayvu rupi tè oinõ. “Tojinõ” e'i kõrijõ tè inõ kõ. Ameve ojinõ ãmẽ kupa ky'y. Naikoi epe a'e ãrã kõ mijã. Ajamã'ẽ ijayvu rupi ojinõ kupa. A'evo remẽ ojisa mã'ẽ nojisai mã'ẽ wyi ojinõ. Sikuwa aepo jaa.

⁴ Tãmõ Apeu rè peja'a. Ojirovija katu Janejare'e rè mã'ẽ tè itõkõ tãmõ Apeu. Ajawyi wemime'ẽ rã ome'ẽ Janejare'e pè remẽ, Janejare'e oryvay ee. “Ivo mã'ẽ tè Apeu”, e'i Janejare'e ijupe. Ajawyi Janejare'e opyy emime'ẽgwerà. “Ivo mã'ẽ tè” ne'i ãmẽ Apeu reke'yry pè, Kãi eu ijupe mã'ẽ pè. Emime'ẽgwerà rè naoryi. A'evo tãmõ Apeu remime'ẽgwerà ywesõ opota teke'yry remime'ẽgwerà wyi, tãmõ Apeu tè ojirovija Janejare'e rè rewarà mõ. A'evoa rupi janemotekokuwa jẽ teke'yry ojuka paire tè, eruparà mõ tijaiko.

⁵ Ajaire ãmõ. Tãmõ Enoki rè peja'a. Ojirovija katu Janejare'e rè mã'ẽ teve itõkõ a'e. Ajawyi Janejare'e nomomãnõokai okoty imono, oryvay ee rewarà mõ. Agajapa tè itõkõ weraa Janejare'e opyri toiko. Ajawyi apykyre kyty weka tite kupa. Noesai kupa ajamã'ẽ. Ji'ite sikaepo Janejare'e weraapa oupi.

⁶ Nijajirovijai sõ Janejare'e rè ipi remẽ, manyvo nijareko'ãi kuwa tojimory janere. Ava mõ opota Janejare'e pyri oo imoe'e remẽ, kee te'i amãtejẽ ikõ ijupewarà mõ nẽ: “Aje ywete Janejare'e ekoi mã'ẽ tè”, te'i. “Aje ywete Janejare'e wereko katu omoe'e mãe kõ ipi”, te'i teve ijupewarà mõ.

⁷ Ãmõ, tãmõ Noe rè peja'a. Ojirovija katu Janejare'e rè mã'ẽ teve itõkõ Noe. Ajawyi kee e'i amãtejẽ Janejare'e ijupe: “Yy poru ainõtà nivoi mãe kõ apisia mõ. Nawiu einõ ajawyi yy poru renoneve, tanemãrã e'ã ikõ ãmẽ nẽ”, e'i amãtejẽ ijupe. Oinõ ãmẽ ijayvu rupi, omomojy Janejare'e rewarà mõ. Ãwisõ nomã'ẽive ipe ãmãnusu rè remeve, werovija amãtejẽ. Nawiu oinõ amãtejẽ Janejare'e ayvu rupi. A'evo ojireko katuoka ijupe, opyriwarà kõ revejẽ. Ajawyi nopai kupa. Noerovijai mãe kõ kõrijõ tè opa wasu. Janejare'e omoma kõ yy poru pupe. A'evo remẽ wereko katu jẽ Noe kõ. “Aje” e'i ijayvu pè erovija wyi Janejare'e, “Ivo katu mã'ẽ tè Noe”, e'i.

⁸ Ãmõ, tãmõ Aparão rè peja'a. Ojirovija katu Janejare'e rè mã'ẽ teve itõkõ a'e. Kee e'i itõkõ Janejare'e ijupe karamoe remẽ: “Terejisyry ikõ nerena pe wyi neo nẽ”, e'i. “Nerena rã ame'ẽtà neupe”, e'i. Aepo e'i remẽ, tãmõ Aparão “hoõ” e'i. “Aje ywete a'evotà erereko”, e'i enu. Ojisyry ijayvu rupi oo ãmẽ. Wena oity oo, ãwisõ nokuwaive maipe kyty tè ootà ojimoena mã'ẽ.

⁹ Ajaire ovãe wena rã pè. Ena Janejare'e remime'ẽ pè ekoi ãmẽ ky'y, opyriwarà kõ reve. Tena jarà rõmõ rõwã ajamã'ẽ tãmõ Aparão ekoi. Ãmõ yvy wãnà rõmõ ekoi. [Kãramõ kõrijõ tè ijeapyrerà kõ tena jarà rõmõ ekoità ky'y.] A'e pè tapyina oinõ tãmõ Aparão wena mõ. Weima pirerà pupe oinõ. A'e wyry rupive ekoi rã'ĩ iko. Ãwitõ tãmõ Aparão a'evo ekoi, ãwĩvo ve ta'yry Isaki. Ipary Jako teve a'evo ekoi. A'e kõ pè ve Janejare'e wayvu omojenu, kee jaa: “Penena rã ame'ẽtà peupe”, e'i. Aepo e'i ijupe remẽ, “aje” e'i tãmõ Aparão enu. Wãrõ jẽ ãmẽ kupa.

¹⁰ Ajamã'ẽ Janejare'e rena e'e ywesõ tãmõ Aparão wãrõ upa ojimoena a'e pè. Janejare'e reminõgwerà tè wãrõ upa. Nopa'ãi 'ete mã'ẽ tè wãrõ upa.

¹¹ Ãmõ, kee ekoi tãmõ Aparão. Janejare'e, “Oromoãkarãokatà” e'i ijupe remẽ itõkõ, “aje ywete” e'i enu. Wãrõ puku wãkarãa ãmẽ upa. Ajaate ika'akuwavay tesõ ky'y. Ãwisõ erekwarà Sara isa'imã tesõ teve ky'y remẽ, “aje ywete” e'i jẽ tãmõ Aparão ãmẽ. Ojirovija karuaru ee ãmẽ iko. Kee e'i oupe: “Janejare'e wayvu omojikuwaokapa ije. Ajawyi a'evotà erereko”, e'i tesõ. Aepo e'i jẽ, ajaate ijãkarã ky'y.

¹² Ãwisõ nipipyrãtãi tesõ remẽ, ijãkarã tãmõ Isaki rõmõ ky'y. Kekejẽ ijeapyrerà kõ ojikwa oo iko. Nijamoirõ irõma kõ'ãi tesõ ijatyry kõ ãmẽ ky'y. Jaytata vo 'ete ijeapyrerà kõ. Ysĩ vo tesõ ijatyry kõ.

^13-14 Pirujẽ a'e a'e kõ ojirovija karuaru Janejare'e rè, ajaate okãjãtà pyri'ĩ. “Aje ywete” e'i jẽ Janejare'e ayvukwerà pè kupa, wena rã rè. Kee e'i ãmẽ kupa: “Janejare'e nome'ẽive janerena rã janeupe. Janejeapyrerà rã kõ pè tè ome'ẽtà kãramõ”, e'i amãtejẽ kupa. “Wayvukwerà rupi ekoi ipi. Ajawyi akuwa a'evotà ekoi”, e'i jẽ kupa. Ajawyi nopyyive ipe kupa remẽ, oryvay amãtejẽ wena rã rè kupa. Oja'a jẽ ee kupa, Janejare'e rena e'e rè. Ajawyi kee e'i oupe kupa: “Aiko rã'ĩ tè ike yvy rupi. Erena e'e rõwã aã ajamã'ẽ. Ovo rupi teve erena rã. Janejare'e rena e'e pewarà rã tè ije”, e'i amãtejẽ oupe kupa.

¹⁵ A'evo wena rã rè oja'a kupa ipi. Wekoawerà rè rõwã oja'a kupa ipi. A'e rè sõ oja'a kupa remẽ, ojivy jẽ kuwa aekwerà kyty oo kupa mijã. Na'evoi kupa ajamã'ẽ. Nojivyi kupa.

¹⁶ Wapykyrerà kyty rõwã oja'a kupa. Wenone kyty tè oja'a kupa. Janejare'e pyri ekoi mã'ẽa rè tè oja'a kupa, “Ainõtà pejẽ”, e'i maekwerà rè tè oja'a iko kupa. Temirovija tè Janejare'e. A'e ywete ena rã kõ oinõ. Ajawyi nojimosĩoka'ãi iwyi kõ, ne'i pãnẽi ijupe kõ rewarà mõ.

^17-18 Aekwery vo jẽ itõkõ tãmõ Aparão, kee remẽ. Janejare'e ojipy'amogeta tãmõ Aparão rè. Kee e'i oupe: “Aje põ ije ywesõ erauvay wa'yry wyi? Aã'ãtà ikuwa esa”, e'i oupe. Ajawyi: “Nera'yry pe'ĩgwerà ejuka ime'ẽ ije”, e'i tãmõ Aparão pè. “Hoõ” e'i jẽ Aparão ijupe, ãwisõ a'e pewarà mõ tè kee e'ipa ipe remẽ: “Nera'yry Isaki ãkarãgwerà kõ tè nejeapyre'e kõ rõmõtà”, e'ipa ipe remẽ. Aje ywete wa'yry ojukatà Janejare'e ayvu rupi mijã, ãwisõ wãrõ puku maekwerà tẽ tesõ ãwĩ remẽ.

¹⁹ Kee e'i itõkõ tãmõ Aparão aepo Janejare'e e'i ijupe remẽ: “Janejare'e ‘Ejuka nera'yry’ e'i ije. Ajamã'ẽ omãnõ remẽ, Janejare'e nomowasu'ãi imomoera, ikasiay rewarà mõ”, e'i kõrijõ opy'a pupe. Ajawyi, “Hoõ, ta'evo ajawyi aiko”, e'i itõkõ. Ojukatà itõkõ Janejare'e ayvu rupi wa'yry mijã. Ãmẽ ojukatà remeve, Janejare'e nojukaokari ky'y. Omãnõawerà wyi opoera mã'ẽ vo 'ejẽ ta'yry ãmẽ ekoi.

²⁰ A'e ta'yry Isaki ojirovija katu teve Janejare'e rè ipi. Ajawyi omoryoka wa'yry kõ Janejare'e pè ekoa rã rè. Jako. Esau.

²¹ A'e ta'yry Jako ve ojirovija katu Janejare'e rè ipi. Ajawyi ika'akuwa kãjã tarà mẽ itõkõ omoryoka amãtejẽ opary kõ Janejare'e pè, ekoa rã kõ rè ity kõtà. Juse eu ijupe mã'ẽ ra'yry kõ a'evo wereko. Ojimomãatã opytu rè Janejare'e moe'età omoryoka kõ remẽ.

²² Ojirovija katu Janejare'e rè mã'ẽ teve itõkõ ta'yry Juse ipi. Ajawyi okãjã tarà mẽ, omome'u amãtejẽ manyvotà kãramõ Isaeu jeapyrerà rã kõ ojisyry Ejitu yvy pe wyi oo. Omome'u ve manyvo okãgwerà toereko kãramõ kupa. [Ajaire itõkõ ijeapyrerà kõ opyta puku ywete rã'ĩ Ejitu yvy pè. 430 kwaray rõmõ tesõ opyta rã'ĩ a'e pè kupa. Wãrõ jẽ ojivya rã kupa. Ejitu wãnà kõ temĩgwai ai rõmõ wereko kõ remẽ itõkõ wãrõ jẽ kupa.]

²³ A'evo ekoi kupa remẽ jakatu, miraiwerà ojimojõvijã Ejitu wãnà kõ pewarà mõ. Parao eu ijupe mã'ẽ a'e. A'e nopotai Isaeu kõ. Ajawyi kee e'i Parao wayvukasi rõmõ: “Tapeapisi Isaeu kõ ra'yrerà isaky remẽ upi upi ipi”, e'i ijupe kõ. Ãmẽ a'evo remẽ jakatu tãmõ Moisesi isaky. Ijy eako'iay Janejare'e rè mã'ẽ. Tuu ivo ve. Ajawyi oinõ gatu rã'ĩ wãkarã ereko kupa, “Ja'yre'eay janeãkarã,” e'i ijupe kupa rewarà mõ. Moapy jay rõmõ tesõ oinõ gatu kupa. Nojirokyjei jõvijã ai wyi kupa, Janejare'e rè eako'iay kupa rewarà mõ.

²⁴ Ajaate Parao rajyry wesa tãmõ Moisesi imovija ky'y. Ajamã'ẽ tãmõ Moisesi ojimovijapa remẽ, “ey” ne'i omovijarerà pè ky'y. “Isaeu jeapyrerà tè ije”, e'i kõrijõ tè, Janejare'e rè ojirovija rewarà mõ.

²⁵ “Janejare'e remĩgwai kõ tè eretãrãgwerà kõ”, e'i. “Ajawyi ipyri kõ tajimomorijau aiko”, e'i. Nopytai Ejitu yvy wãnà kõ pyri ãmẽ ky'y. Nojimoryi teve ee kõ ky'y, nivoi tesõ ekoi kupa rewarà mõ. A'e kõ wemimota ai rupi tè ekoi ojimorya rõmõ ipi. Janejare'e remimota rupi rõwã ekoi kupa. Ajawyi okãjã kupa remẽ, opatà orya kõ ky'y.

²⁶ Imoma'e ywete ipe Ejitu yvy wãnà kõ ipi. Ajamã'ẽ tãmõ Moisesi noja'ai ima'e kõ rè. Janejare'e Remimuu rã rè ojirovija amãtejẽ. Ajawyi kee e'i kõrijõ tè: “Eretãrãgwerà kõ ojirovija Janejare'e rè rewarà mõ, omomorijauvay kõ 'ete kupa ipi. Ivo kõ jẽ temomorijau ererõarõ ãmẽ kupa, a'e”, e'i kõrijõ. “Kãramõ Janejare'e erepytà”, e'i rewarà mõ aepo e'i.

²⁷ Ajaire Parao ojikõ'õ ai tè ee kõ remẽ itõkõ tãmõ Moisesi kõ ojisyry oo Ejitu yvy pe wyi ky'y. Nojirokyjei tãmõ Moisesi ajamã'ẽ Parao jikõ'õa wyi, Janejare'e rè ywesõ ojirovija rewarà mõ. Janejare'e nomã'ẽytyi ee mã'ẽ rè omã'ẽ maevo sõ tite wyi ojimomãatã jẽ ee.

²⁸ Ojisyry e'ãve, kee e'i amãtejẽ Janejare'e ijupe: “Eremĩgwai yvapewarà poroapisiarà amonotà tokwa Ejitu yvy rupi. Ajawyi kaneiru ruwykwerà ikõ tapemogy amãtejẽ pirujẽ penetã kõ rovapyka yke rupi nẽ, pejikuwaparà mõ, tomago jẽ okwa”, e'i amãtejẽ. “Hoõ” e'i ãmẽ tãmõ Moisesi. Janejare'e ayvukwerà omojenu ãmẽ tãmõ kõ pè, a'evo toereko ãmẽ kupa. Ajawyi yvapewarà poroapisia rè okwa remẽ, noapisi Isaeu kõ ra'yry ypykwerà kõ ãmẽ.

²⁹ Ajaire itõkõ Isaeu kõ ojisyry Ejitu yvy pe wyi ky'y. Oo Pãranãpirã pè ovãe kupa. Manyvo ne'i'ãi ojipota kupa mijã. Ajamã'ẽ eako'i jẽ Janejare'e rè kupa. Ãmẽ sõsi Janejare'e yvy oinõ pee rõmõ, yy myterà rupi katu ijupe kõ, yvy sikãgwerà 'arà rupi katu too kupa. Ajaire Ejitu yvy wãnà kõ oo tite apyky rupi kõ remẽ, yy weroike kõ ijapisipa kõ jimo'yjẽ.

^30-31 [Tãmõ Moisesi okãjã maire] Isaeu kõ ojirovija jẽ Janejare'e rè iko. Kanaã yvy pè itõkõ ovãema kupa ky'y. Jeriko taa pè ovãe kupa. Taa jiovaokenaa tè a'e. Ãpã kõ rena tè a'e. Noerovijai Janejare'e mãe kõ rena tè a'e. Ãmẽ Isaeu kõ mõ oo rã'ĩ oike vija ãpã kõ rena resa. A'evo remẽ wãivĩ mõ Jeriko taa wãnà mõ oinõ gatu kõ rã'ĩ wetãrãgwerà kõ wyi, tojuka kõ e'ã kupa. Raapi eu a'e wãivĩ pè. Karakuri repy rõmõ ojimomy'a maekwerà tè a'e. Ajamã'ẽ ojirovija Janejare'e rè. Ajawyi oinõ gatu kõ, ajaate ojivy oo kupa. Ajaire itõkõ Isaeu kõ wãrimã rimã Jeriko taa ãmẽ kupa. 7 'arà rõmõ tesõ a'evo wereko kupa, Janejare'e ayvu rupi. Ameve ajaire Jeriko rokenapa otororopa o'a ky'y. Isaeu kõ ojirovija Janejare'e rè rewarà mõ a'evo wereko kõ.

³² Manyvo namome'upa'ãi ajamã'ẽ Janejare'e rè ojirovija karuaru mãe kõ rekoawerà. Tãmõ Jiteão. Ãmõ, tãmõ Paraki. Ãmõ, tãmõ Sasão. Ãmõ, tãmõ Jepete. Ãmõ, tãmõ Tavi. Ãmõ, tãmõ Samueu. Ãmõ, Janejare'e ayvu mojenuarà kõ teve. A'e a'e kõ rekoawerà kõ namome'upa'ãi tesõ.

³³ Kee ekoi Janejare'e rè eako'i kupa remẽ. Ãmõgwerà nivoi mãe kõ 'arà kyty ekoi jiapisi 'arà mẽ kupa. Ãmõgwerà jõvijã wasu rõmõ ekoi. Ivo katu poroereko ãmẽ ipi. Ajawyi Janejare'e wereko katu kõ, wayvukwerà rupi katu. Ãmõgwerà jawarà rõvijã ojãrõ mãe kõ pytery pè ekoi kupa remẽ, Janejare'e ojurumootyoka kõ to'u e'ã.

³⁴ Ãmõgwerà Janejare'e wereko katu tata wasu wyi, tokaipa e'ã kupa. Ãmõgwerà ojireko katu ojukatarà kõ wyi, marija poko pè ojukatarà kõ wyi. Ãmõgwerà nikasi maekwerà kõ ikasipa Janejare'e kasia rupi, ãpã kõ rè ikasiay jiapisi 'arà mẽ. I'arà kõ gyty ekoi ãmẽ kupa ky'y. Wãi wãisõ Janejare'e wereko katu wayvukwerà rupi katu, ojirovija karuaru ee kupa rewarà mõ.

³⁵ Ãmõgwerà wãivĩ kõ ojirovija Janejare'e rè weako'i rõmõ remẽ, Janejare'e etãrãgwerà reãgwerà kõ omomoeraoka imojivy ijupe kõ, wãivĩ kõ pè. Ãmõ kõ nomã'ẽi wereko katua rè. Ajamã'ẽ ojirovija jẽ Janejare'e rè kupa, ajaate omãnõ kupa. Nivoi mãe kõ kee e'i epe ijupe kõ: “Nereityi Janejare'e remẽ, orojukatà. Neity remẽ, norojuka'ãi”, e'i epe ijupe kõ kupa. Ajamã'ẽ kee e'i ãmẽ kupa: “Ãnĩ si! Ejuka ajawyi rejupa, naity'ãi Janejare'e rewarà mõ”, e'i ãmẽ kupa. Janejare'e pyri oikoa rã rè oja'a amãtejẽ kupa rewarà mõ a'evo ekoi kupa. A'evoa opota jẽ kupa, ãwisõ ojimomorijau omãnõ kupa remẽ.

³⁶ Kee nivoi mãe kõ wereko kõ ipe. Oojai kõ ipe kupa. Onõpã nõpã kõ ipe kupa. Opokwa kõ ipe imopã'ã kupa.

³⁷ Ojapi japi kõ ipe takuru pupe ijuka kupa. Oku'aeta kõ teve ijuka kupa. Ooso kõ teve marija poko pè ijuka kupa. Wãisõ wereko ipe kupa. Ãmõ, kee ekoi ipe kupa. Iporijau teipe kupa. Kaneiru pirerà kõrijõ tè opypy oyru rõmõ kupa, iporijau kupa remẽ. Ãmõ 'ary pè so'o rã'ãga pirerà opypy oyru rõmõ kupa. Ojimomorijau ipe nivoi mãe kõ po pè iko kupa.

³⁸ Ãmõ kõ ojava ipe oo nivoi mãe kõ wyi ojinõ gatu. Naenai mãe kõ rõmõ ekoi epe ãmẽ kupa. Tekoe'ãma rupi ekoi kupa ky'y. Yvytyrapyte 'arà rupi teve ekoi kupa. Pareti kwarà kõ pupe oke kupa ipi. Ãmõ 'ary pè yvy kwarà kõ pupe oke kupa ipi. Wãi wãisõ a'evo ekoi kupa. A'evo ipe kupa remẽ, ojirovija jẽ Janejare'e rè weako'i rõmõ kupa. Ojirovija jẽ Janejare'e rè iko kupa ipi. Nivoi mãe kõ nivoi wereko kõ ipi. “Manyvoa rã rõmõ rõwã ãwĩ kõ!” e'i ywe'e tite ijupe kõ kupa, ãwisõ a'e kõ rè tè si Janejare'e ory mijã.

³⁹ A'evo nopoi 'ete ojirovija ee mã'ẽ wyi kupa. Omãnõ remẽ ojirovija jẽ Janejare'e rè kupa. Ãwisõ nomã'ẽi epe wereko katua rã rè kupa remẽ, kee e'i jẽ kupa: “Aje ywete Janejare'e erereko katutà wayvukwerà rupi katu”, e'i jẽ kupa. Ajawyi Janejare'e oryvay ee kõ.

⁴⁰ Janejare'e opota janemoaty rã'ĩ eeve kõ oupewarà kõ rõmõ, pe'ĩypyte rõmõ tijaiko. Janereve weraa kõtà opyri tijaiko karuaru ky'y. Ãmẽ sõsi janerereko katua ojikuwatà jane ky'y. A'evoa rã e'ipa amãtejẽ.