Owi Nɛ Tonɔ 27 - WE NU GALE 1995

Wa tumba Polo dɛ Roma

¹ 'Do nɛ, nɛ Fɛstusi 'dafa na, lɛ la dɛ Itali i do masua. Nɛ gã wi ngɔ sodanɔ ba Polo, do mbe ogele wi bɔlɔkɔnɔ, nɛ a hã wa hã mbe gã wi ngɔ osoda kpo, li a a Yuliusi. A a wi ngɔ gili osoda Roma, kɛ wa sa li wa na: “Sodanɔ 'da Gã Nwa” ni.

² Nɛ lɛ kũ masua kɛ ma yula Adramitɛ, nɛ ma yɛnggɛ tɛ yolo nù do nu kolonɔ ngɔ nù Azi ni. Nɛ Aristarkɛ, wi Tɛsalonikɛ, tɛ ngɔ nù Masedɔanɛ la do lɛ.

³ Lɛ la gbaa, kɔ fala nɛa we sa nɛ, nɛ lɛ hɔ tɛ Sidoni. Yuliusi dɛ zi Polo de wena. Lɛ yula nù, nɛ a hã wala hã Polo na, a nɛ we zɔ ongba a, kɔ wa gala a do mbe mɛnɔ kɛ a zɔla ni.

⁴ Nɛ lɛ yula di ni, nɛ lɛ le do 'do ngolo lì Siprɛ, nɛ lɛ la do wala kɛ bũi fí tɛ nɛ wena gɔ ni, we kɛ bũi lo zi lɛ wena.

⁵ Nɛ lɛ gɔna ngɔ zã lì do kɛ zã nù Silisi do Pamfili. Nɛ lɛ hɔ kɔ le Mira, tɛ ngɔ nù Lisi.

⁶ Lɛ hɔa di ni, nɛ gã wi ngɔ osodanɔ kpa mbé gele masua, kɛ ma yula Alɛkzandri, kɔ ma la dɛ Hali ni. Nɛ lɛ zĩ nù, nɛ lɛ le kɔ ki ni.

⁷ Nɛ lɛ tɛ nɛ do masua gɛɔ iko ni gbaa, nɛ lɛ ɔa sanga tũ dɛlɛ wena. Nɛ lɛ kpa ngamɔ wena gbaa, nɛ lɛ hɔ si 'biti le Snidɛ. Nɛ nde bũi dɛ nganda wena, nɛ fala do kɛ lɛ la ndĩi, kɔ lɛ nyɛlɛ ni bina. Ma kɛ lɛ gbili do kɛ zã ngolo lì Salmone, takɔ lɛ hɔ do nu ngolo lì Krɛtɛ si ba gɔtɔ.

⁸ Nɛ lɛ ngbɛlɛ do nu kolo lìnɔ ni, nɛ lɛ kpa ngamɔ wena gbaa, nɛ lɛ kɔla dɔ̃ɔ do le Laze, nɛ lɛ hɔ tɛ fala wa sa li nɛ na: “Odia nu kolo” ni.

⁹ Lɛ ɔa zi dɛ ngɔ lì 'do nɛ nyɛlɛ wena. Nɛ takɔ lɛ la 'bɔ dɛ dati ma zi do fɛna wena, we kɛ ngba soe bɛ̃ nyɔngɔmɛ we dɔnggɔ do Gale la ia, nɛ zɔlɔ gɛɛ hɔa 'bɔ ia. Ma kɛ Polo tɔ̃a hã owiɔ kɔ masua ni na:

¹⁰ “Aa mbaanɔ, mi zɔa na, gɛnɛ lɛ nɛ gɛ, ma do fɛna wena. Ma fa na, masua gbini, nɛ otolenɔ kɔ nɛ gɛ ma 'danga. Nɛ tati a ki ni iko gɔ, ma fa 'bɔ na, lɛ winɔ ngboo ni, lɛ fe iko.”

¹¹ Nɛ nde gã wi ngɔ sodanɔ kɔ̃̀ gɛnɛ lɛnggɛ 'da Polo gɔ, a zila tati a we nu wi ba masua, do wele masua iko.

¹² Nɛ le nu lì ni ma dè zi 'bɔ we ɔ tɛ nɛ do zɔlɔ gɛɛ gɔ. Ma kɛ mbe winɔ wena, wa kɔ̃a zi na, lo yamba we nɛ dɛ kɔ le Feniksi, nɛ lo ɔ di ni we 'bɔ na zɔlɔ gɛɛ e. Feniksi zi a le nu kolo, tɛ ngolo lì Krɛtɛ kɛ mɔ yolo si ba gɔtɔ, tabi si gbãlã ngɔ, nɛ mɔ zɔ ma iko.

Gba bũ kamba dɛa ngɔ gba lì

¹³ Nɛ be bũ yula si ba gɔtɔ, nɛ ma ma ngɔ dɛ nɛ, nɛ wa lingga vɛ na, lo nɛ sɛ do dia nɛ iko. Nɛ wa yala longo masua, nɛ wa ma ngɔ la nɛ, nɛ wa ngbɛlɛ dɔ̃ɔ do nu ngolo lì Krɛtɛ.

¹⁴ Nɛ 'da kala bi sĩ, nɛ gba bũ kamba kɛ wa sa li nɛ na “Erakilɔ̃” ni, ma yolo ngɔ kalanɔ tɛ ngolo lì ni, nɛ ma zĩlĩ dɛ 'da lɛ nga.

¹⁵ Nɛ gba bũi ma ngɔ ili masua dɛ gbogbo lì i. Nɛ lɛ yamba we kifi nu masua si tɛ fala bũi yolo nɛ ni, nɛ nde ma wè gɔ. Nɛ bũi ba lɛ la do lɛ dɛ gele fala.

¹⁶ Nɛ masua nɛa ni fai, nɛ ma hɔ kɛ zã be ngolo lì Koda, do si ba gɔtɔ, tɛ fala bũi dɛ́ ngboo gɔ ni. Nɛ lɛ dɛa nganda wena we ba be ga kɛ wa kpua tɛ go'do masua ni.

¹⁷ Nɛ Owi dɛ to kɔ masua wa gbɔtɔ dɛ kɔ nɛ. Nɛ 'do nɛ, nɛ wa ba gba gbɛlɛ fɛlɛ, nɛ wa fi ti masua vɛ, nɛ wa ɛnzɛ nɛ na, da dɛ kɔ masua gbíní gɔ. Nɛ wa dɛa kili na, dɔ masua lá gbaa, kɔ ma fi tɛ ɛ zã kɛnzɛ tɛ nu kolo Libi i gɔ. Na mɛ ni, nɛ wa yala tuli ma kã masua ni, nɛ wa e ma kɔ nɛ, takɔ masua la do tɛ̃ ɛ iko.

¹⁸ Gɛnɛ kɔ na mɛ ni, nɛ nde gba bũi 'bana yaka lɛ nganda wena fai. Nɛ fala nɛa we sa nɛ, nɛ wa ma ngɔ da tolenɔ 'dɔ lì.

¹⁹ Nɛ fala sa 'do ki ni, nɛ wa da 'bɔ omɔ dɛa to kɔ masua 'dɔ lì.

²⁰ Nɛ nde bũi dɛ zi nganda wena fai, nɛ lɛ ɔa ni gbaa tũ dɛla wena, lɛ zɔ̀ zi li wese do osɔla gɔ, nɛ lɛ zi 'bɔ do mbé linggamɔ kpasi zu lɛ bina.

²¹ Ma la zi tũ dɛlɛ wena, owinɔ kɔ masua ni wa nyɔ́ngɔ́ mɔ gɔ. Nɛ Polo kulu ngɔ, nɛ a yolo dɛ sanga wa, nɛ a tɔ̃ na: “Aa mbaanɔ, ma wia zi na nɛ zele mi, nɛ lɛ 'bana dɛ ngɔ nù Krɛtɛ i. Nɛ lɛ zɔ́ sɔ ngamɛ gɛ gɔ, nɛ mɛnɔ 'da lɛ ma 'dángá sɔ gɔ.

²² Nɛ nde gɛnɛ kɔ na mɛ ni, mi tɔ̃ hã nɛ na, nɛ ɔ́ do kpã sila. Mba gɔ, wele kpo sanga lɛ gɛ fé sɛ gɔ. Mɛ ma 'danga sɛ tati a masua iko.

²³ We kɛ zɛ tũi gɛ, nɛ anzɛ 'da Gale, kɛ mi a wi dɛa toe 'da a ni, a hɔa 'da mi.

²⁴ Nɛ a tɔ̃ hã mi na: ‘Polo, mɔ tɛ dɛ̀ kili gɔ! Ma wia na, mɔ tɔ̃ gulu we 'da mɔ dati gã nwa ngɔ nù Roma. Nɛ Gale 'da mɔ, bia dia zã 'da a hã owinɔ kɛ mɔ do wa gɛ, nɛ a kpasa sɛ wa vɛ̃.’

²⁵ Kɔ ombaanɔ, mi ĩ na, Gale a dɛ sɛ kɛ a tɔ̃a zɛ hã mi ni, kɔ nɛ ɔ́ do kpã sila.

²⁶ Nɛ nde bũi ma da sɛ lɛ si nu kolo mbe ngolo lì kpo.”

²⁷ Nɛ masua yɛmba do ngɔ gba lì Meditɛrane gbaa 'do tũ 'bu ngɔ nɛ nalɛ. Nɛ ma nɛ hɔ gbogbo tũi, nɛ Owi dɛa to kɔ masua, wa lengge na, lɛ kɔla do nu nga nùi ia.

²⁸ Nɛ wa yamba 'du lì, nɛ wa nɛ zɔ, nɛ nde ma 'bu mɛtrɛ talɛ ngɔ nɛ sambo. Nɛ 'dɔkɔlɔ wa nɛ nyɛlɛ bi sĩ, nɛ wa nɛ yamba 'bɔ 'du lì, nɛ nde ma 'bana 'bu nɛ bɔa ngɔ nɛ ngbɛ'dɛ'dɛ.

²⁹ Nɛ wa dɛa kili na, da dɛ kɔ masua ma to otanɔ gɔ, nɛ wa da longo nalɛ do 'do masua nga, takɔ ma amba ma. Nɛ wa zi do hɛ̃lɛ̃ na, fala ma sa dɔ̃.

³⁰ Nɛ Owi dɛa tonɔ kɔ masua ni, wa fa we hɔ nza kɔ nɛ. Nɛ wa zumu bi ga dɛ ngɔ lì, nɛ wa dɛ ɔ nɛ kɛ wa nɛ da ogele longo 'dɔ lì tɛ dati masua ni.

³¹ Nɛ Polo tɔ̃ hã gã wi ngɔ sodanɔ, do osodanɔ 'da a na: “Fala kɛ owinɔ gɛ wa 'bànà dɛ kɔ masua gɛ gɔ, nɛ nde nɛ kpásá sɛ gɔ.”

³² Nɛ osodanɔ wa nɛ zele ni, nɛ wa 'bili fɛlɛnɔ tɛ ga ni, nɛ ma la.

³³ Kɔ fala kɔla tɛ sa nɛ, nɛ Polo sa mɔ hã owinɔ vɛ̃ na, wa nyɔngɔ mɔ. Nɛ a tɔ̃ hã wa na: “Sɔɛ gɛ, ma la tũ 'bu ngɔ nɛ nalɛ vɛ̃, sila nɛ ɔ ngɔ ngbũu tɛ bũi, nɛ nɛ nyɔ́ngɔ́ mɔ gɔ.

³⁴ Kɔ nɛ kɔ̃, nɛ nɛ nyɔ́ngɔ́ mbe mɔ, sɛ a nɛ kpa ngawi de. Mba gɔ, mɔ dɛ́ sɛ wele kpo sanga nɛ gɛ gɔ.”

³⁵ A tɔ̃a ni do'do, nɛ a ba mapa dɛ kɔ̃ a, nɛ a hã iɔ̃nae hã Gale dɛ li winɔ vɛ̃, nɛ a gbini sanga nɛ, nɛ a nyɔngɔ.

³⁶ Wa nɛa we zɔ ni, nɛ wa ní sila wa, nɛ wa vɛ̃ wa nyɔngɔ tɛ mɛ 'bɔ mɔ.

³⁷ Lɛ zi dɛ kɔ masua ni vɛ Owele kama bɔa do 'bu lɛ sambo ngɔ lɛ gazɛlɛ.

³⁸ Wa nyɔngɔ mɛ ia do'do, nɛ wa da tala tolenɔ kɔ masua ni vɛ̃ 'dɔ lì, takɔ ma hãsã.

Masua gbini

³⁹ Fala nɛa we sa nɛ, nɛ Owi dɛa tonɔ kɔ masua ni, wa zɔa nga nù, nɛ nde wa ĩ̀ ti nùi ni gɔ. Nɛ wa zɔa mbe be fala kɛ lì lia tɛ kɔ nga nùi, nɛ ma do kɛnzɛ wena ni, nɛ wa kɔa na, ma we, nɛ lo nɛ do masua, kɔ ma le zã kɛnzɛ ni, kɔ ma yolo nù.

⁴⁰ Nɛ wa yala longonɔ tɛ masua do'do, nɛ wa da 'dɔ li. Nɛ wa yala 'bɔ fɛlɛnɔ sanga yinda do mɔ kã masua ni. Nɛ wa kpo bi gbau tulu dati masua, takɔ bũi le kɔ nɛ, kɔ ma ba masua la do ma dɛ nu nga nùi i.

⁴¹ Nɛ nde ĩ na, gã kɛnzɛ zi dɛ gbogbo fua li ni, nɛ masua lia zã nɛ. Nɛ dati nɛ tulu kɛnzɛ, nɛ ma nɔ vĩi. Nɛ ngɔ go'do nɛ gbini tɛ ngele lìnɔ.

⁴² Nɛ osodanɔ wa kɔ̃a we gbɛ Owi bɔlɔkɔnɔ vɛ na, dɔ wele kpo sanga wa kándá lì, kɔ a yu gɔ.

⁴³ Nɛ nde gã wi ngɔ wa bɛa, we kɛ a kɔ̃a we kpasa Polo. Nɛ a tɔ̃ hã winɔ na, wi kɛ a ĩ ti kanda lì ni, nɛ a bũlũ dati, nɛ a te 'dɔ lì, nɛ a kanda hã a hɔ nza.

⁴⁴ Nɛ a tɔ̃ hã owanɔ wa ĩ̀ ti kanda lì gɔ ni na, wa kala otenɔ, tabi ombe gbini mɔ tɛ masua dɛ ngu'du wa, kɔ wa kanda do lì. Nɛ wa dɛa na mɛ ni, nɛ wa vɛ wa hɔa nza, nɛ wele kpo fè gɔ.