San Mateo 13 - Kaqchiquel Bible

Ri k'ambel-tzij chirij ri ija'tz

¹ Chupan k'a ri q'ij ri' ri Jesús e rachibilan ri rutijoxela' xel-el pa jay y xbetz'uye' chuchi' ri choy richin Galilea.

² Y e janila k'a chi winaqi' ri xkimol-apo-ki' rik'in. Roma ri' rija' xok-apo pa jun barco y xtz'uye-qa chiri', y konojel k'a ri winaqi' e pa'el chuchi' ri choy nikak'axaj-apo ri Jesús.

³ Rija' k'iy k'a ri xubij chike y ruyon rik'in k'ambel taq tzij. Y jun k'a chike ri k'ambel-tzij ri xukusaj, jare': K'o k'a jun achin ri xbe pa jopin ija'tz.

⁴ Y toq ri achin ri' k'o chik pa rusamaj, nijopin ija'tz, juba' k'a chire ri' pa bey xqaqa-wi. Y xepe k'a ri aj-xik' taq chikopi' xkitej-el.

⁵ Juba' chik k'a chire ri ija'tz kojol abej xqaqa-wi, y chiri' xa man k'iy ta ulew k'o. Y kan chi'anin k'a xe'el-pe.

⁶ Xa jak'a toq xpe ruwech ri q'ij, xemayamo-qa y xechaqi'j-qa, roma xa man nej ta beneq-qa ri kixe'.

⁷ Y juba' chik chire ri ija'tz xqaqa kojol q'ayis ri k'o kik'ixal. Y toq xe'el-pe, kan junan xek'iy-q'anej kik'in ri k'ix. Jak'a roma ri k'ix janila xek'iy, ri tiko'n xa xejiq' kan.

⁸ Jak'a ri ch'aqa' chik ija'tz xqaqa pa jun utzilej ulew, y ri tiko'n jebel xek'iy y xewachin jebel. Roma ri' k'o ija'tz ri xkiyala' juwineq lajuj kiwech, k'o xkiyala' oxk'al y k'o xkiyala' wok'al kiwech.

⁹ Ri k'o rak'axabal, kan trak'axaj k'a ri xinbij, xcha' ri Jesús.

Ri nik'atzin-wi jun k'ambel-tzij

¹⁰ K'ari' ri tijoxela' xejel-apo rik'in ri Jesús y xkik'utuj chire: ¿Achike k'a roma toq richin yach'on chikiwech ri winaqi' ye'akusaj k'ambel taq tzij?, xecha' chire.

¹¹ Ri Jesús xubij k'a chike: Chiwe rix kan ya'on k'a q'ij chi niwetamaj ronojel ri e ewatel chupan ri aj-chikajil ajawaren, jak'a chike re winaqi' re' man keri' ta.

¹² Roma ri kan k'o rik'in kan xtiya'ox más chire y keri' k'iy xtik'oje' rik'in. Jak'a ri xa man k'iy ta k'o rik'in, stape' ri ti juba', xa kan xtelesex k'a chire.

¹³ Xa roma ri' toq yin yenkusaj k'ambel taq tzij richin yich'on kik'in. Roma xa kan man niq'ax ta chikiwech, stape' kan nikitzu' y nikak'axaj.

¹⁴ Richin xtiq'alajin kik'in rije' ri xubij ri Isaías ri q'alajirisey ruch'abel ri Dios:*f19* Stape' janila k'iy bey xtiwak'axaj ri nuch'abel, xa kan man jun xtiq'ax chiwech. Stape' janila k'iy bey xtitz'et ri nubanobal, xa kan man xtiq'ax ta chiwech ri nitz'et.

¹⁵ Roma re winaqi' re' kan xkikowirisaj ri kánima. Kan tabana' chike richin xketokonir. Chuqa' kan xkemoyir richin man xtikitz'et ta chik. Roma, man ninwajo' ta chi rije' xtikitz'et ri nubanobal, y chuqa' xtikak'axaj ri nuch'abel, y xkinkitzeqelibej ta chik. Y man ninwajo' ta chi xkenk'achojirisaj, nicha' ri Isaías.

¹⁶ Jak'a rix nutijoxela', kan jebel wi ruwa-iq'ij, roma ri runaq'-iwech kan yetzu'un-wi jebel. Ri ixikin kan ye'ak'axan-wi.

¹⁷ Roma kan qitzij wi ninbij chiwe chi e k'iy k'a chike ri winaqi' ri kan choj ri kik'aslen y ri xeq'alajirisan ri ruch'abel ri Dios, ri janila xkajo' ta xkitz'et ri nitz'et rix wakami, jak'a xa man xkitz'et ta el. Kan janila chuqa' xkajo' xkak'axaj ta ri niwak'axaj rix wakami, jak'a xa man xkak'axaj ta el chuqa', xcha'.

Ri nel chi tzij ri k'ambel-tzij chirij ri tikonel

¹⁸ Y ri Jesús xubij k'a chike: Tiwak'axaj k'a achike nik'ulun-wi ri k'ambel-tzij, nich'on chirij ri achin ri xbe pa jopin ija'tz.

¹⁹ Ri ija'tz ri xqaqa kan pa bey, nich'on chikij ri winaqi' ri ye'ak'axan ri ruch'abel ri Dios. Jak'a ri ye'ak'axan xa man niq'ax ta chikiwech y jak'a ri' toq nipe ri itzel richin norelesaj-el ri ch'abel ri tikon-qa, ri xqaqa kan chuchi' ri bey.

²⁰ Ri ija'tz ri xqaqa kan kojol taq abej, kan nich'on-wi k'a chikij ri winaqi' ri nikak'axaj ri ruch'abel ri Dios. Ri winaqi' ri' kan janila k'a yekikot toq nikik'ul ri ruch'abel ri Dios pa kánima.

²¹ Jak'a roma kan man nuk'en ta qa ruxe' jebel ri ruch'abel ri Dios pa kánima, kan man niyaloj ta k'a ri kikoten kik'in. Y toq yepe k'a tijoj-poqonal y ye'etzelex roma kiniman ri ruch'abel ri Dios, xa yetzaq kan chi'anin.

²² Y ri ija'tz ri xqaqa kan kojol taq q'ayis ri k'o ruk'ixal, kan nich'on-wi k'a chikij ch'aqa' chik winaqi' ri nikak'axaj ri ruch'abel ri Dios. Jak'a ri winaqi' ri' roma xa janila poqonal nikiq'axaj, xa nijiq' k'a ri ruch'abel ri Dios ri k'o kik'in. Y chuqa' roma janila nikich'ob rij ri kibeyomel, xa yejiq'. Y ri winaqi' ri' kan man jun bey k'a xtiwachin jebel ri ruch'abel ri Dios pa kik'aslen.

²³ Jak'a ri ija'tz ri xqaqa pa jun utzilej ulew, kan nich'on-wi k'a chikij ri winaqi' ri nikak'axaj ri ruch'abel ri Dios, y kan nuk'en-wi-qa ruxe' ri ruch'abel ri Dios kik'in y ri kik'aslen niwachin jebel. Kan niwachin k'a achi'el nikiben ri ija'tz. Roma k'o ija'tz nikiya' k'a juwineq lajuj kiwech; ek'o nikiya' oxk'al kiwech y ek'o kan wok'al ri nikiya'. Kan keri' k'a nuben ruk'aslen ri wineq ri nuk'en-qa ri ruch'abel ri Dios pa ránima, xcha' ri Jesús.

K'ambel-tzij chirij ri trigo y ri pach'un-q'os

²⁴ Ri Jesús xuya' chik k'a jun k'ambel-tzij y xubij: Toq ri winaqi' ye'ok chupan ri aj-chikajil ajawaren, kan achi'el toq jun achin xberutika' kan ri utzilej ija'tz ri pa rulew.

²⁵ Jak'a chupan ri aq'a', toq kan konojel k'a winaqi' yewer, xpe k'a ri etzelanel richin ri rajaw ri ulew, y xberutika' kan ija'tz richin ri pach'un-q'os; chukojol ri trigo tikon chik kan. Y xaxe xberubana' kan ri', xbe.

²⁶ Jak'a toq xebek'iy-pe ri tiko'n y xebe'el-pe ruwi', kan jari' xbeq'alajin-pe ri pach'un-q'os.

²⁷ Y jari' toq ri e samajela' richin ri rajaw ri ulew xe'apon k'a rik'in y xkibij chire: Ri ija'tz ri xatik-qa pan awulew kan utz wi. Jak'a xa k'o pach'un-q'os chukojol. ¿Akuchi kami k'a xpe-wi ri ija'tz richin ri pach'un-q'os?, xecha'.

²⁸ Y ri achin xubij chike chi jun rusamaj jun ri etzelanel richin. Y ri e rusamajela' xkibij k'a chire: ¿Nawajo' k'a chi yojbe chuk'uqik?, xecha' chire.

²⁹ Jak'a ri rajaw xubij: Ni, man yixbe ta chuk'uqik, roma man xa chuk'uqik ri pach'un-q'os kek'uqutej chuqa' el ri trigo.

³⁰ Xa tiya' na k'a q'ij chi ri pach'un-q'os junan nik'iy-q'anej rik'in ri trigo, k'a xtapon na ri q'ij richin q'atoj. Roma toq xtapon ri q'ij ri' xtinbij k'a chike ri q'atonela' chi nabey tikimolo' ri pach'un-q'os y tikibana' pa taq boraj richin chi yeporox; y k'ari' k'a tikiq'ata' ri trigo richin chi nibekiyaka' kan, xcha' ri achin. Keri' xubij ri Jesús.

Ri ija'tz ri richin ri mostaza

³¹ Y ri Jesús xuya' chik k'a jun k'ambel-tzij chikiwech, y xubij: Ri aj-chikajil ajawaren kan jubama k'a junan rik'in jun ti ija'tz richin mostaza ri niberutika' kan jun achin ri pa rulew.

³² Roma stape' ja ija'tz ri' ri más ti ko'ol ok, jak'a toq nel-pe, janila nik'iy y ja rija' ri más nim nel chikiwech ri ch'aqa' chik ichaj. Ri mostaza xa kan achi'el che' nuben toq nik'iy. Roma ri' ri aj-xik' taq chikopi' ye'apon chiri' y nikiben kisok ri pa taq ruq'a', xcha' ri Jesús.

Ri ruch'abel ri Dios kan xtibiyin-wi

³³ Ri Jesús xuya' chik k'a jun k'ambel-tzij chikiwech, y xubij: Ri aj-chikajil ajawaren kan nibiyin k'a achi'el ri ch'amilej-q'or ri niberuk'ama-pe jun ixoq y nuxol chupan oxi' etabel k'ej, ri nuch'amirisaj ronojel, xcha' ri Jesús.

Ri Jesús kan xerukusaj-wi ri k'ambel taq tzij

³⁴ Y ronojel k'a ri xubij ri Jesús chike ri winaqi' ri', ronojel rik'in k'ambel-tzij xubij-wi. Kan man jun k'a ri xubij chike ri man ta xukusaj k'ambel-tzij richin xuya' chikiwech,

³⁵ richin keri' kan nibanatej na k'a ri rubin kan ri q'alajirisey ruch'abel ri Dios, toq xubij:*f20* Kan xkich'on k'a rik'in k'ambel-tzij, richin xtinbenq'alajirisaj ri kan ewatel-pe ojer.

Ri nik'ulun-wi ri k'ambel-tzij chirij ri trigo y ri pach'un-q'os

³⁶ Toq ri Jesús xeruteq k'a kan ri winaqi' chi taq kachoch, rija' xtzolin k'a pa jay e rachibilan-el ri rutijoxela'. Rije' xejel-apo rik'in y xkibij k'a chire: Roj niqajo' chi rat nabij ta chiqe achike nel chi tzij ri k'ambel-tzij chirij ri trigo y ri pach'un-q'os ri xetik kan pa jun ulew, xecha'.

³⁷ Y ri Jesús kan xuq'alajirisaj k'a chikiwech ri k'ambel-tzij ri', y xubij k'a: Ri tikonel richin ri utzilej ija'tz, ja yin, ri xiqaqa-pe achi'el wineq chi'ikojol.

³⁸ Ri ulew ri xban-wi ri tikoj, kan ja re ruwach'ulew. Ri utzilej ija'tz jak'a ri ek'o pa rajawaren ri Dios. Y ri pach'un-q'os jak'a ri kan e richin wi ri etzelal.

³⁹ Ri etzelanel ri xbetikon kan ri pach'un-q'os, kan jak'a ri Itzel-Wineq. Ri q'atoj, jak'a ri xtibanatej pa ruk'isibel chire ri ruk'isibel taq q'ij; y ri q'atonela', jak'a ri ángel.

⁴⁰ Roma ri' kan achi'el k'a niban rik'in ri pach'un-q'os chi ye'elesex-el y yeporox pa q'aq', kan keri' chuqa' xtibanatej.

⁴¹ Toq xtapon k'a ri q'ij ri', yin ri xiqaqa-pe achi'el wineq chi'ikojol, xkenteq k'a ri nu-ángel chikimolik konojel ri yebanon etzelal y nikiben chike ch'aqa' chik chi yetzaq.

⁴² Y konojel k'a ri xkemol-el, xkebek'aq kan chupan ri nimalej q'aq'; chiri' akuchi k'o-wi ri oq'ej y ri qach'ach'en eyaj.

⁴³ Jak'a ri winaqi' ri choj chik kik'aslen, kan xkech'ich'an achi'el ri q'ij. Kan xkeq'alajin k'a chi ek'o pa rajawaren ri aj-chikajil qatata'. Ri k'o k'a rak'axabal, kan trak'axaj k'a ri xinbij, xcha'.

Ri beyomel ri muqun kan

⁴⁴ Ri Jesús xubij chik: Keri' chuqa' ri aj-chikajil ajawaren janila rejqalen, kan achi'el jun beyomel ri muqul kan pa jun ulew y xilitej roma jun achin. Ri achin ri xilo xaxe xutz'et xumuq chik kan ri beyomel ri' y nikikot ránima xtzolin. Xuchop ruk'ayixik ronojel ri k'o rik'in, y k'ari' xuloq' ri ulew ri akuchi muqul-wi ri beyomel ri kan k'o janila rejqalen.

Ri jebelej abej ri janila rajel

⁴⁵ Ri aj-chikajil ajawaren kan janila rejqalen, achi'el jun loq'onel y k'ayinel kichin ri jebelej taq abej ri janila jotol kajel.

⁴⁶ Toq ri achin ri' nril kan jun chike ri taq abej ri' richin nik'ayix, kan junanin k'a nitzolin y nuk'ayij ronojel ri k'o rik'in. K'ari' k'a nibe chuloq'ik ri ti jebelej abej ri' ri kan k'o janila rejqalen.

Ri ya'l chapbel-ker

⁴⁷ Keri' chuqa', chupan ri aj-chikajil ajawaren ek'o jalajoj kiwech winaqi', achi'el toq ya'on-qa pa ya' jun ya'l chapbel-ker y yeberuk'ama-pe ronojel kiwech ker.

⁴⁸ Y toq nojineq chik k'a ri ya'l rik'in ker, nikik'uaj-el k'a chuchi' ri ya'. Y k'ari' yetz'uye' k'a chucha'ik. Ri utzilej taq ker yekiya' k'a kan pa chakech, jak'a ri ker ri xa man e utz ta, xa yekelesaj kan.

⁴⁹ Keri' k'a xtik'uluwachitej pa ruk'isibel taq q'ij. Ri ángel xkepe k'a chikicha'ik ri winaqi'. Juk'an xkekiya-wi ri choj chik kik'aslen, y xkekelesaj k'a kan ri man e utz ta.

⁵⁰ Ri winaqi' ri man e utz ta, xkebekik'aqa' k'a kan chupan ri nimalej q'aq', chiri' akuchi k'o oq'ej y qach'ach'en eyaj, xcha'.

Ri tijoxela' kan xq'ax-wi chikiwech ri xubij ri Jesús

⁵¹ Y ri Jesús xubij k'a chike ri rutijoxela': ¿Xq'ax chiwech ronojel ri xinbij?, xcha' chike. Y ri tijoxela' xkibij chi ja', kan xq'ax-wi chikiwech.

⁵² Rija' xubij chik k'a: Jun aj-tz'ib ri janila retamabal chirij ri aj-chikajil rajawaren ri Dios kan achi'el jun tata'aj pa jun jay ri yeberelesala-pe ri rubeyomel ri ojer e yakel kan, y yeberelesala-pe chuqa' ri rubeyomel ri k'a juba' ek'o-pe rik'in, xcha' ri Jesús.

Ri aj-Nazaret man xkinimaj ta ri Jesús

⁵³ Toq ri Jesús xtane' k'a chubixik ri k'ambel-tzij ri', xel k'a el chiri' y xbe.

⁵⁴ Jak'a toq xapon ri pa Nazaret, rija' xuk'ut k'a ri ruch'abel ri Dios ri chiri' pa jay richin molojri'il akuchi nikak'axaj ri ruch'abel ri Dios. Y roma k'a ri ch'abel ri yerubij, ri winaqi' ri' kan janila k'a xkimey-qa y nikibij: ¿Achike k'a roma toq re achin re' janila etamabel k'o rik'in y nitikir yeruben meyel taq banobel?

⁵⁵ Rija' xa ja ri ruk'ajol ri ajanel; re' xa jare' ral ri María y ri e rach'alal ja ri Jacob o, ri José, ri Simón y ri Judas.

⁵⁶ Ri rana' xa jeri' ri ek'o chiqakojol roj. ¿Akuchi ta k'a xretamaj-wi ri retaman y akuchi ta k'a peteneq-wi ri ruchuq'a' richin yerubanala' meyel taq banobel?, yecha' chikiwech.

⁵⁷ Y kan man nikinimaj ta ri yeruben ri Jesús. Jak'a rija' xubij chike ri winaqi' ri': Konojel k'a ri yeq'alajirisan ri ruch'abel ri Dios, kan man jun kiq'ij chikiwech ri winaqi' aj pa kitinamit y chikiwech ri aj pa kachoch, xcha' chike.

⁵⁸ Roma ri' ri Jesús man xuben ta k'a k'iy meyel taq banobel ri chiri' chupan ri rutinamit, roma ri ruwinaq xa man xkinimaj ta.