San Juan 19 - El Nuevo Testamento y Salmos

¹ Aj puꞌij ɨ Piláato yoꞌvíꞌtɨj aꞌɨ́jcɨ ɨ Jesús ajta jaataꞌíjtacaꞌ mej mij jeꞌriáꞌvaxɨꞌɨn.

² Majta aꞌɨ́ɨmaj ɨ xantáaruꞌuj tzícareꞌej mu huatyácɨstacaꞌ mej mij cúruun huatyátaahuaj, aꞌɨ́j mu mij juꞌcárujtyiꞌriꞌ ɨ muꞌúutzeꞌ ɨ Jesús, majta cɨ́ɨxurij juꞌcáhuɨjriꞌ tɨ tɨn xúꞌmuaa tɨ poꞌvij jɨmeꞌ.

³ Aj mu mij jimi ajtyáxɨɨriacaꞌ aꞌyan metyeꞌixáatyeꞌej tɨjɨn: —Cheꞌ jusén jɨmeꞌ júurij aꞌɨ́jna ɨ tɨ tyihuáꞌijtyeꞌ ɨ maj Israel jitze ajtyámaꞌcan. Majta jaꞌrávaꞌraꞌaj ajɨ́ɨsaꞌ.

⁴ Aj puꞌij ɨ Piláato ajtáhuaꞌaj iirájraa, ajta aꞌyan tyihuoꞌtéꞌexaaj tɨjɨn: —Cásɨꞌ, yanuj javeꞌviꞌtɨj, siataꞌaj sij jáamuaꞌreej nyaj quee tyiꞌtɨ́j tyítyoovej ɨ nyaj jɨn jitzán tyoꞌojpuáꞌrityeꞌen.

⁵ Aj puꞌij ɨ Jesús iirájraa, juꞌcarújtyaꞌaj aꞌɨ́jcɨ ɨ cúruun tɨ tzícareꞌej jɨn cɨstijhuaj, ajta juꞌcahuɨ́ɨj aꞌɨ́jna ɨ cɨ́ɨxurij tɨ tɨn xúꞌmuaa tɨ poꞌvij jɨmeꞌ. Aj puꞌij ɨ Piláato aꞌyan tyihuoꞌtéꞌexaaj tɨjɨn: —Yánaꞌaj huatyéjve ɨ tyáatɨꞌ.

⁶ Matɨꞌɨj aꞌɨ́ɨmaj jaaséj ɨ maj tyihuáꞌijtyeꞌ ɨ puaaríij majta ɨ maj tyíꞌchaꞌɨj u tyeyúuj tzajtaꞌ, aꞌyaa mu tyityeetyejíihuajraa tɨjɨn: —Óotateexɨꞌ ɨ cúruuj jitze, óotateexɨꞌ. Piláato pu aꞌyan tyihuoꞌtéꞌexaaj tɨjɨn: —Siataꞌaj jáꞌanviꞌtɨj siajta muaꞌaj jóꞌtatan, jiꞌnye canu nyáaj tyiꞌtɨ́j tyítyoovej ɨ nyaj jitzán tyoꞌojpuáꞌrityeꞌen.

⁷ Majta aꞌɨ́ɨmaj ɨ maj tyihuáꞌijtyeꞌ ɨ maj Israel jitze ajtyámaꞌcan aꞌyaa mu tyuꞌtaxájtacaꞌ tɨjɨn: —Ityáj tu yuꞌxarij tyíchaꞌɨj ɨ tyaj jɨn tyíꞌijta, ajta aꞌɨ́jna jitze ɨ yuꞌxarij aꞌyaa pu tyúuxɨeꞌveꞌ tɨ huámuɨꞌnyij, jiꞌnye aꞌyaa pu tyuꞌtóosejratacaꞌ tɨ aꞌɨ́ɨn puéꞌeen ɨ yójraꞌ ɨ Dios.

⁸ Tɨꞌɨj aꞌyan tyáanamuajriꞌ aꞌɨ́jna ɨ Piláato, jéetzeꞌ pu tyuꞌtátzɨɨn.

⁹ Aj puꞌij ajtáhuaꞌaj utyájrupij u chiꞌtáj, ajta yoꞌvíꞌtɨj ɨ Jesús, tɨꞌquij aꞌyan tyaataꞌíhuoꞌriꞌ tɨjɨn: —¿Joꞌnyij muáaj páꞌmaꞌcan? Ajta aꞌɨ́jna ɨ Jesús capu huatanyúj.

¹⁰ Piláato puꞌij aꞌyan tyaatéꞌexaa tɨjɨn: —¿Nyi pequee jeꞌej tyinaatéꞌexaatyeꞌej? ¿Nyi pequee jamuaꞌreej nyaj aꞌɨ́jcɨ jɨn antyínyamuaꞌree nyej nyij muiꞌrátoonyij, nusu nyaj mojoꞌtatan ɨ cúruuj jitze?

¹¹ Aj puꞌij ɨ Jesús aꞌyan tyaatéꞌexaa tɨjɨn: —Capáj tyiꞌtɨ́j jɨn antyíamuaꞌreeriacajcheꞌ nye jimi tɨpuaꞌaj quee ɨ Dios muaatáꞌnyijcheꞌ, aꞌɨ́j pu jɨn ɨ tɨ nyéetzij tyuꞌtátuii ajimi, aꞌɨ́ɨ pu jéetzeꞌ ootyáꞌɨtzee ɨ Dios jimi pequee muáaj.

¹² Tɨꞌɨj naꞌaj aꞌájna ɨmuáj, Piláato pu aꞌyan tyáꞌhuoocaꞌaj jeꞌej tɨ huárɨnyij tɨꞌij jaatátoonyij aꞌɨ́jcɨ ɨ Jesús, majta ɨ maj Israel jitze ajtyámaꞌcan aꞌyaa mu tyityeetyejíihuajraa tɨjɨn: —Tɨpuaꞌaj paatátoonyij, capáj cheꞌ tyiꞌtɨ́j jɨn tyiꞌtyaváaj puáꞌmej aꞌɨ́jcɨ jimi ɨ tajtúhuan ɨ tɨ tyíꞌtaꞌijtyeꞌ. Aꞌtɨ́j tɨnaꞌaj tɨ aꞌyan tyúusejrataj tɨ aꞌɨ́ɨn puéꞌeen ɨ tɨ tyíꞌtaꞌijtyeꞌ, aꞌɨ́ɨ pu jájchaꞌɨɨreꞌ aꞌɨ́jcɨ ɨ tajtúhuan.

¹³ Tɨꞌɨj ɨ Piláato aꞌyan tyihuóꞌnamuajriꞌ, aj puꞌij jiꞌráaviꞌtɨj aꞌɨ́jcɨ ɨ Jesús, ajta jeꞌen ooyíxɨj aꞌɨ́jcɨ japua ɨ ɨpuárij joꞌmaj tyajáꞌxaꞌpuɨꞌɨntareꞌ, aꞌyaa pu tyajaꞌrájtyapuaj aꞌájna ɨ huáꞌnyuucaa jɨmeꞌ ɨ Hebreos tɨjɨn: Gabatá, aꞌyaa tɨꞌij huatóomuaꞌaj tɨjɨn joꞌtɨj tyetyéj joꞌmuáanyijmee tɨ páꞌtzaa.

¹⁴ Puꞌríj aꞌájna putyíꞌrɨjcaa ɨ xɨcáaraꞌ maj jitzán tyámuaꞌ huóoꞌuurej mej mij joꞌtámuaꞌreej aꞌájna xɨcáaraꞌ tɨꞌɨj jitzán ɨ Dios tyihuoꞌtúꞌuunyiꞌriꞌ, tɨꞌɨj tyaꞌráꞌaj aꞌtzáaj tacuaríixpuaj. Piláato pu aꞌyan tyihuoꞌtéꞌexaaj aꞌɨ́ɨjma ɨ maj Israel jitze ajtyámaꞌcan tɨjɨn: —Yaꞌcuíj mu tɨ tyajáꞌmuaꞌijtyeꞌ.

¹⁵ Majta aꞌɨ́ɨmaj aꞌyaa mu tyityeetyejíihuajraa tɨjɨn: —Mejeꞌrájviꞌtɨj. Iirájviꞌtɨj, pajta jóꞌtatan ɨ cúruuj jitze. Piláato pu aꞌyan tyihuoꞌtaꞌíhuoꞌriꞌ tɨjɨn: —¿Nyi aꞌyan tyíꞌxaꞌpuɨꞌ nyaj jóꞌtatan aꞌɨ́jcɨ ɨ tɨ tyajáꞌmuaꞌijtyeꞌ? Majta aꞌɨ́ɨmaj ɨ maj puaaríij tyíꞌijtyeꞌ aꞌyaa mu tyaatéꞌexaa tɨjɨn: —Capu aꞌtɨ́j ityájma ajtáhuaꞌaj tyíꞌtaꞌijtyeꞌ, sulu aꞌɨ́ɨ puꞌuj ɨ tajtúhuan tɨ jɨn tyiꞌtyéjvee.

¹⁶ Aj puꞌij ɨ Piláato huoꞌtátuii aꞌɨ́jcɨ ɨ Jesús mej mij jóꞌtatan ɨ cúruuj jitze, aꞌɨ́ɨ mu mij yoꞌvíꞌtɨj.

Matɨꞌɨj jóꞌtatee aꞌɨ́jcɨ ɨ Jesús ɨ cúruuj jitze

¹⁷ Aj puꞌij ɨ Jesús iirájraa jaꞌantyichóoj ɨ jucúruuj, aꞌáa puꞌij jaꞌráꞌaj joꞌtɨj aꞌyan tyajaꞌrájtyapuaj tɨjɨn: “Muɨꞌchíj muꞌtaj”, ajta huaꞌ nyuucaaj jɨmeꞌ ɨ Hebreos aꞌyaa pu tyaꞌrájtyapuaj tɨjɨn: Gólgota.

¹⁸ Aꞌáa mu mij yóꞌtatej, majta jamuán huaꞌpuácaa ɨ tyeɨ́tyee óotatej, juxaꞌaj mu tyihuojóꞌtateexɨj séej sɨ́ɨcɨtaꞌ majta séej sɨ́ɨcɨtaꞌ, aꞌɨ́ɨ puꞌij ɨ Jesús jéꞌtaꞌ óotateehuacaꞌ.

¹⁹ Piláato pu aꞌyan tyoꞌtyéyuꞌxacaꞌ ɨ táabla jitze aꞌyan tɨjɨn: “Jesús Nazaret tɨ jáꞌmaꞌcan, aꞌɨ́ɨ pu aꞌɨ́ɨn puéꞌeen ɨ tɨ tyihuáꞌijtyeꞌ aꞌɨ́ɨjma ɨ maj Israel jitze ajtyámaꞌcan”, ajta jeꞌen jaataꞌíjtacaꞌ mej mij jóꞌtatan ɨ cúruuj jitze joꞌtɨj joꞌojmuꞌuj ɨ Jesús.

²⁰ Mueꞌtɨ́j mu ɨ maj Israel jitze ajtyámaꞌcan joꞌjíjvej jeꞌej tɨ tyéꞌyuꞌsiꞌhuacaꞌaj, jiꞌnye aꞌájna joꞌmaj yóꞌtatej ɨ Jesús aꞌáa pu véjriꞌ putyajáꞌrɨjcaa ɨ chájtaꞌ, ajta aꞌɨ́jna ɨ tɨ áꞌyuꞌsiꞌhuacaꞌaj, huéeicaj nyuucaaj pu jɨn ooyúꞌsiꞌhuacaꞌ, ɨ huáꞌnyuucaa ɨ Hebreos, ajta huáꞌnyuucaa ɨ maj Roma jáꞌmaꞌcan, ajta huáꞌnyuucaa ɨ Griego.

²¹ Aꞌɨ́j mu jɨn aꞌɨ́ɨmaj ɨ maj tyihuáꞌijtyeꞌ ɨ puaaríij aꞌyan tyaatéꞌexaa aꞌɨ́jcɨ ɨ Piláato tɨjɨn: —Capáj aꞌyan tyéꞌyuꞌxaj yee: “Aꞌɨ́jna ɨ tɨ tyihuáꞌijtyeꞌ ɨ maj Israel jitze ajtyámaꞌcan”, sulu aꞌyaa paj tyoꞌtyéeyuꞌxaj tɨjɨn: “Aꞌɨ́jna ɨ tɨ aꞌyan tyúuxaj tɨ aꞌɨ́ɨn puéꞌeen ɨ tɨ tyihuáꞌijtyeꞌ aꞌɨ́ɨjma ɨ maj Israel jitze ajtyámaꞌcan.”

²² Ajta aꞌɨ́jna ɨ Piláato aꞌyaa pu tyihuoꞌtéꞌexaaj tɨjɨn: —Aꞌɨ́jna ɨ nyaj nyeríj joꞌtyéyuꞌxacaꞌaj, aꞌyaa pu tyeꞌyúꞌsiꞌhuaj jaꞌmej.

²³ Ajta matɨꞌɨj aꞌɨ́ɨmaj ɨ xantáaruꞌ joꞌtatéexɨꞌɨj ɨ Jesús, aj mu mij tyiꞌijpíj ɨ tyíꞌcaanariaꞌraꞌ, matɨꞌɨj mij muáacuaqueꞌ tyíꞌijsɨɨriaꞌxɨj, taꞌaj séej ajta séej tyúꞌcɨꞌtyij ɨ xantáaruꞌ. Ajta aꞌɨ́ɨn aváꞌɨtzee ɨ síicuꞌriaꞌraꞌ tɨ juꞌcáchajcaꞌaj, séej puꞌuj jɨn itzijhuacaꞌaj néijmiꞌqueꞌ,

²⁴ aꞌyaa mu mij tyityaatóoꞌixaaj ɨ xantáaruꞌuj tɨjɨn: —Tyicheꞌ quee jasujtzaꞌnaj, sulu tyicheꞌ huátamueꞌtɨn tyej tyij jáamuaꞌreej aꞌtɨ́j tɨ cɨꞌtyij. Aꞌyaa puꞌij tyaꞌróoꞌastej jeꞌej tɨ tyéꞌyuꞌsiꞌ ɨ yuꞌxarij jitze tɨ aꞌyan tɨjɨn: “Aꞌɨ́ɨ mu tyuꞌrióotuiꞌtyej ɨ tyíꞌnyacaanaa, majta huóomueꞌtɨj mej mij jáamuaꞌreej aꞌtɨ́j tɨ cɨꞌtyij ɨ nyesíicuꞌ.” Aꞌyaa mu mij huarɨ́j ɨ xantáaruꞌuj.

²⁵ Ajta aꞌájna véjriꞌ joꞌtɨj jaꞌrávaacaꞌaj ɨ cúruujraꞌ ɨ Jesús aꞌáa pu joꞌtyávaacaꞌaj ɨ náanajraꞌ, ajta ɨ ihuáariaꞌraꞌ ɨ náanajraꞌ, ajta aꞌɨ́jna ɨ Maríia tɨ ɨ́ɨraꞌraꞌan puéꞌeenyeꞌej aꞌɨ́jcɨ ɨ Cleofas, ajtáhuaꞌaj sɨ́ɨj aꞌɨ́jna ɨ Maríia Magdala tɨ jáꞌmaꞌcan.

²⁶ Tɨꞌɨj ɨ Jesús jaaséej ɨ junáanaj, ajta aꞌɨ́j huaséj ɨ tɨ jaxɨeꞌvaꞌcaꞌaj, tɨ ajta jamuán joꞌcháꞌcanyaꞌaj, aꞌyaa puꞌij tyaatéꞌexaa ɨ junáanaj tɨjɨn: —Iitɨꞌ, aꞌmánaꞌaj huatyéjve ɨ tɨ aꞌyóoj puéꞌeen.

²⁷ Ajta aꞌɨ́j aꞌyan tyuꞌtéꞌexaaj aꞌɨ́jcɨ ɨ tɨ jamuán joꞌcháꞌcanyaꞌaj tɨjɨn: —Aꞌmánaꞌaj huatyéjve ɨ tɨ aꞌ náanaj puéꞌeen. Tɨꞌɨj naꞌaj aꞌájna, aꞌɨ́jna ɨ tɨ jamuán joꞌcháꞌcanyaꞌaj aꞌɨ́ɨ pu yoꞌvíꞌtɨj ɨ juchéj.

Tɨꞌɨj Jesús huamuɨ́ꞌ

²⁸ Tɨꞌɨj aꞌyan tyuꞌrɨ́j, aꞌɨ́jna ɨ Jesús pu jamuaꞌreeriacaꞌaj tɨ arí néijmiꞌi tyeꞌentyipuáꞌriacaꞌ, ajta taꞌaj ij aꞌyan tyaꞌróoꞌastej jeꞌej tɨ tyéꞌyuꞌsiꞌhuacaꞌaj ɨ yuꞌxarij jitze, aꞌyaa pu tyuꞌtaxájtacaꞌ tɨjɨn: —Nye íꞌmuꞌuj.

²⁹ Aꞌáa pu véjriꞌ xáꞌrij joꞌtácatyii tɨ nahuáj avaꞌjɨsticaꞌaj tɨ ántzinaj. Matɨꞌɨj mij tyiꞌtɨ́j újruꞌnyaxɨj tɨ taꞌchíraꞌ ɨ nahuáj jitze, majta jeꞌen hisoopoj cɨyaraj jitze jaꞌantyijɨ́ꞌquej, aj mu mij jaꞌajtyáxɨɨracaꞌ véjriꞌ ɨ tyényaꞌraꞌan jitze.

³⁰ Aj puꞌij ɨ Jesús juꞌquéꞌij ɨ nahuáj tɨ ántzinaj, ajta jeꞌen aꞌyan tyuꞌtaxájtacaꞌ tɨjɨn: —Puꞌríj néijmiꞌi tyaꞌróoꞌastej. Aj puꞌij ecóotutacaꞌ, tɨꞌquij huamuɨ́ꞌ ɨ Jesús.

Xantáaruꞌ pu jaꞌajtyéjtzej ɨ ítzaꞌpuariaꞌraꞌan ɨ Jesús

³¹ Aꞌaj pu putyíꞌrɨjcaa ɨ xɨcáaraꞌ maj jitzán tyámuaꞌ huóoꞌuurej mej mij tyuꞌyéꞌestej aꞌɨ́jcɨ jɨmeꞌ ɨ xɨcáaraꞌ tɨ jitzán ɨ Dios tyihuoꞌtúꞌuunyiꞌriꞌ, majta aꞌɨ́ɨmaj ɨ Israel jitze ajtyámaꞌcan camu jaxɨeꞌvaꞌcaꞌaj mej mij ɨ muɨꞌchítyee huatyáꞌɨtzeereꞌen aꞌɨ́jcɨ jitze ɨ cúruuj tɨꞌɨj atyojoꞌréꞌnyej aꞌájna xɨcáaraꞌ maj jitzán jusoꞌpii, jiꞌnye aꞌɨ́ɨ pu xɨcáaraꞌ puéꞌeenyeꞌej ɨ tɨ jéetzeꞌ juxɨeꞌveꞌ. Aꞌɨ́j mu jɨn jaatáhuaviiriꞌ aꞌɨ́jcɨ ɨ Piláato tɨ tyuꞌtaꞌíjtaj mej mij huaꞌantyínaꞌxɨj ɨ huáꞌɨɨcaj jitze ɨ maj óotateehuacaꞌ, majta jeꞌen huaꞌajtajájpuan ɨ muɨꞌchítyee.

³² Aj mu mij ɨ xantáaruꞌ ujóꞌjuꞌ matɨꞌɨj mij jaꞌantyináꞌxɨj ɨ ɨcájraꞌan ɨ sɨ́ɨj tɨ óotateehuacaꞌ, majta jeꞌen aꞌyan chaꞌtaj manaꞌaj huarɨ́j ɨ séej jimi aꞌáa tɨ véjriꞌ jóꞌtateehuacaꞌ ɨ Jesús jimi.

³³ Ajta matɨꞌɨj ajtyáxɨɨriacaꞌ ɨ Jesús jimi, aꞌɨ́ɨ mu jaaséej tɨ arí muɨꞌchicaꞌaj. Aꞌɨ́j mu jɨn quee jaꞌantyináꞌxɨj ɨ ɨcájraꞌan.

³⁴ Ajta sɨ́ɨj pu ɨ xantáaruꞌ jaꞌajtyéjtzej ɨ ítzaꞌpuariaꞌraꞌan jitze cɨyéj jɨmeꞌ tɨ antyípityij, aj puꞌij jájtyij ajta ɨ xúureꞌej eeráaxɨrej.

³⁵ Ajta ɨ tɨ aꞌɨ́jna tyáxajta aꞌɨ́ɨ pu aꞌɨ́ɨn puéꞌeen ɨ tɨ jaaséj, ajta aꞌyan tyiꞌjɨꞌréꞌcan jɨmeꞌ jeꞌej tɨ tyíꞌxaj, aꞌɨ́ɨ pu jamuaꞌreej tɨ tzáahuatyiꞌraꞌaj jɨn tyíꞌxaj, siataꞌaj sij siajta muaꞌaj tyáꞌantzaahuatyeꞌen.

³⁶ Jiꞌnye aꞌyaa pu tyuꞌrɨ́j tɨꞌij aꞌyan tyaꞌróoꞌastej jeꞌej tɨ tyéꞌyuꞌsiꞌ ɨ yuꞌxarij jitze tɨ aꞌyan tyáꞌxaj tɨjɨn: “Camu séej antyínaꞌcaj ɨ caríiraꞌan.”

³⁷ Ajtáhuaꞌaj pu séej jitze aꞌyan tyáꞌxaj tɨjɨn: “Aꞌɨ́ɨ mu jaséjran ɨ maj jaꞌajtyéjtzej.”

Matɨꞌɨj jaatyáꞌavaatacaꞌ aꞌɨ́jcɨ ɨ Jesús

³⁸ Tɨꞌquij aꞌɨ́jna ɨ José Arimatea tɨ jáꞌmaꞌcan, aꞌɨ́ɨ pu jaatáhuaviiriꞌ aꞌɨ́jcɨ ɨ Piláato tɨꞌij jaatátuiireꞌen ɨ tyéviraꞌ ɨ Jesús. Aꞌɨ́jna ɨ José aꞌɨ́ɨ pu ajta tyáꞌtzaahuatyaꞌcaꞌaj ɨ Jesús jimi, ajta avíitzij pu jɨn aꞌyan rɨjcaa, jiꞌnye huáꞌtzɨɨnyaꞌcaꞌaj ɨ maj tyityatatyíj aꞌɨ́ɨjma jimi ɨ maj Israel jitze ajtyámaꞌcan. Aj puꞌij ɨ Piláato jaatáꞌ, tɨꞌquij ɨ José joꞌmej, ajta jeꞌen yoꞌchuij ɨ tyéviraꞌ ɨ Jesús.

³⁹ Ajta ɨ Nicodemo ɨ tɨ tɨ́caꞌ ajeꞌréꞌnyej ɨ Jesús jimi tɨꞌij jamuán tyuꞌxáj, aꞌɨ́ɨ pu ajta ajeꞌréꞌnyej aꞌɨ́j huatɨsímaꞌaj ɨ tɨ naa tyaarɨeꞌej ɨ miirra tɨ muátɨꞌsiꞌ, áloes tyiꞌtɨ́j tuꞌpíj tɨ áꞌnaxcaj, aꞌyaa pu tyíjetyacaꞌaj aꞌchu seityéj quiiluj japuan tamuáamuataꞌ.

⁴⁰ Aꞌyaa puꞌij ɨ José ajta aꞌɨ́jna ɨ Nicodemo, aꞌɨ́ɨ mu mij yoꞌchuij ɨ tyéviraꞌ ɨ Jesús, majta jacáhuaa aꞌɨ́jcɨ ɨ tɨ naa tyaarɨeꞌej, majta jacáꞌijcatacaꞌ cáanarij jɨmeꞌ tɨ meꞌestíj, aꞌyájna matɨꞌɨj tyéejyiꞌracaꞌaj maj huaꞌváꞌnan ɨ muɨꞌchítyee aꞌɨ́ɨmaj ɨ maj Israel jitze ajtyámaꞌcan.

⁴¹ Ajta aꞌájna joꞌmaj yóꞌtateexɨj aꞌɨ́jcɨ ɨ Jesús, aꞌáa pu huastárij tyejeꞌriáꞌvaacaꞌaj, aꞌáa puꞌij jáꞌtyastaꞌ ajta capu eexúj aꞌnáj aꞌtɨ́j aꞌúun jaꞌváꞌnamiꞌhuacaꞌaj.

⁴² Aꞌúu mu mij yoꞌtyéetyej aꞌɨ́jcɨ ɨ Jesús tyéviraꞌ, jiꞌnye aꞌáa pu véjriꞌ putyajáꞌrɨjcaa, ajta arí aꞌájna atyojoꞌréꞌnyesimaꞌaj ɨ xɨcáaraꞌ maj jitzán tyámuaꞌ huóoꞌuurej aꞌɨ́ɨmaj ɨ maj Israel jitze ajtyámaꞌcan.