Biblia Todo Logo
idiomas
Biblia Todo Logo

Γιατί τα «απόκρυφα» δεν είναι θεόπνευστα ούτε ανήκουν στον χριστιανικό κανόνα ούτε στον ιουδαϊκό Τανάχ;

ℹ️ Σημείωση πλαισίου
Αυτό το βιβλίο δεν είναι θεόπνευστο και δεν αποτελεί μέρος ούτε του χριστιανικού κανόνα ούτε του ιουδαϊκού Τανάχ. Προβάλλεται μόνο για ιστορικούς και μελετητικούς σκοπούς. Δείτε την πλήρη εξήγηση.

```

Σύνοψη σε 7 σημεία (TL;DR)

  1. Ο ιουδαϊκός Τανάχ (Νόμος, Προφήτες και Γραφές) έκλεισε στην αρχαιότητα· τα βιβλία που ονομάζονται «απόκρυφα/δευτεροκανονικά» δεν αποτέλεσαν ποτέ μέρος αυτού του κανόνα.
  2. Ο Ιησούς και οι απόστολοι επιβεβαιώνουν αυτή την τριπλή διαίρεση (Κατά Λουκάν 24:44) και ποτέ δεν παραθέτουν τα απόκρυφα ως «Γραφή» με τύπους όπως «είναι γεγραμμένο».
  3. Αρχαίες ιουδαϊκές πηγές (π.χ. ο Ιώσηπος) μιλούν για σταθερό κανόνα και δηλώνουν ότι έπαυσε η προφητική διαδοχή μετά τον Μαλαχία/Έσδρα· αρκετά απόκρυφα αναγνωρίζουν ότι δεν υπάρχουν προφήτες στην εποχή τους (Πρώτο Βιβλίο των Μακκαβαίων 4:46· 9:27· 14:41).
  4. Αρχαία χριστιανικά κριτήρια (αποστολικότητα, ορθοδοξία, αρχαιότητα, καθολική χρήση) δεν ικανοποιούνται από τα απόκρυφα.
  5. Αυτομαρτυρία: ορισμένα απόκρυφα δεν διεκδικούν έμπνευση και μάλιστα ζητούν επιείκεια για σφάλματα ύφους (Δεύτερο Βιβλίο των Μακκαβαίων 15:37–39).
  6. Ιστορία της Εκκλησίας: αναγινώσκονταν ως ωφέλιμα, αλλά διάφορα από τη Γραφή· ο Ιερώνυμος τα τοποθετεί «εκτός κανόνα». Πολλοί αρχαίοι κατάλογοι διαφέρουν· η Ρώμη τα όρισε κανονικά στη Σύνοδο του Τριδέντου (1546)· οι Ορθόδοξες Εκκλησίες χρησιμοποιούν μη ταυτόσημους καταλόγους· οι Ευαγγελικές Εκκλησίες τα αποκλείουν.
  7. Πρακτικό συμπέρασμα: έχουν αξία για την ιστορία και το πλαίσιο της μεσοδιαθηκικής περιόδου, όχι ως κανόνας πίστεως για διδασκαλία.

1) Ορισμοί και εύρος

  • Τανάχ (Εβραϊκή Βίβλος): τριμερής συλλογή που αποδέχεται ο Ιουδαϊσμός: Τορά (Νόμος), Νεβιείμ (Προφήτες), Κετουβείμ (Γραφές).
  • Απόκρυφα / Δευτεροκανονικά: ιουδαϊκά κείμενα της μεσοδιαθηκικής περιόδου, διασωθέντα κυρίως στα ελληνικά (η Μετάφραση των Εβδομήκοντα). Μεταξύ αυτών: Τωβίτ, Ιουδίθ, Σοφία Σολομώντος, Σοφία Σειράχ (Εκκλησιαστικός), Βαρούχ, Πρώτο Βιβλίο των Μακκαβαίων, Δεύτερο Βιβλίο των Μακκαβαίων, ελληνικές προσθήκες στην Εσθήρ και στον Δανιήλ κ.ά.
  • Ψευδεπίγραφα: άλλα αρχαία κείμενα (π.χ. Πρώτο Βιβλίο του Ενώχ) που δεν βρέθηκαν στους τυπικούς ιουδαϊκούς ή χριστιανικούς κανόνες.

Σημείωση ορολογίας: «απόκρυφα» χρησιμοποιείται συχνά στην προτεσταντική παράδοση· «δευτεροκανονικά» στη ρωμαιοκαθολική για βιβλία που έγιναν δεκτά σε «δεύτερο» στάδιο της κανονικής διαδικασίας.

2) Ο κανόνας του Τανάχ και γιατί τα απόκρυφα δεν εντάχθηκαν

2.1 Βιβλική και ιουδαϊκή μαρτυρία

  • Ο Ιησούς αναφέρεται στον Νόμο, τους Προφήτες και τους Ψαλμούς/Γραφές (Κατά Λουκάν 24:44), αντανακλώντας τη δομή του Τανάχ.
  • Κατά Ματθαίον 23:35 («από τον Άβελ μέχρι τον Ζαχαρία») υποδηλώνει όρια της ιεράς ιστορίας σύμφωνα με την εβραϊκή διάταξη, χωρίς να περιλαμβάνεται η μεσοδιαθηκική περίοδος.
  • Προς Ρωμαίους 3:2: «Σ’ αυτούς εμπιστεύθηκαν τα λόγια του Θεού», πράγμα που σημαίνει ότι η ιουδαϊκή κοινότητα γνώριζε ποια βιβλία ήταν λόγος Θεού.

2.2 Παύση της προφητείας και αυτοσυνείδηση στα απόκρυφα

Πολλά αποσπάσματα μέσα στα απόκρυφα αναγνωρίζουν ότι δεν υπάρχουν προφήτες στην εποχή τους:

  • Πρώτο Βιβλίο των Μακκαβαίων 4:46: φύλαξαν τις πέτρες του θυσιαστηρίου «έως ότου εμφανιστεί προφήτης».
  • Πρώτο Βιβλίο των Μακκαβαίων 9:27: «Μεγάλη θλίψη… όπως δεν είχε φανεί από τότε που έπαψαν οι προφήτες».
  • Πρώτο Βιβλίο των Μακκαβαίων 14:41: αποφάσεις «έως ότου αναστηθεί πιστός προφήτης».

Αν δεν υπάρχουν προφήτες, δεν υπάρχει προφητική έμπνευση για να προστεθούν βιβλία στον ιουδαϊκό κανόνα. Γι’ αυτό ο Τανάχ δεν τα συμπεριέλαβε.

3) Χρήση από τον Ιησού και τους αποστόλους: η αυθεντία της Γραφής

  • Η Καινή Διαθήκη παραθέτει εκατοντάδες φορές τη Γραφή με τύπους όπως «είναι γεγραμμένο», πάντοτε αναφερόμενη στην Εβραϊκή Βίβλο.
  • Αν και η Καινή Διαθήκη μπορεί να υπομνηματίζει εξωβιβλική ιουδαϊκή γραμματεία (π.χ. Επιστολή Ιούδα 14 παραπέμπει στον Ενώχ), ποτέ δεν την κανονίζει.
  • Συμπέρασμα: το αποστολικό πρότυπο αυθεντίας δεν νομιμοποιεί τα απόκρυφα ως Γραφή.

4) Αρχαία χριστιανικά κριτήρια κανονικότητας

  1. Αποστολικότητα ή προφητικο-αποστολική εγγύτητα: αποστολικός συγγραφέας ή στενός κύκλος (για την Καινή Διαθήκη) / προφητική φωνή (για την Παλαιά Διαθήκη).
  2. Δογματική ορθότητα: συμφωνία με τον κανόνα της πίστεως.
  3. Αρχαιότητα: προέλευση στην προφητική (Παλαιά Διαθήκη) ή αποστολική (Καινή Διαθήκη) εποχή.
  4. Καθολική χρήση: ευρεία και διαρκής υποδοχή από τον λαό του Θεού.

Συνηθισμένα προβλήματα στα απόκρυφα:

  • Έλλειψη αξίωσης θεοπνευστίας και ρητή αναγνώριση ορίων (Δεύτερο Βιβλίο των Μακκαβαίων 15:37–39).
  • Διδασκαλίες σε ένταση με το σαφές μήνυμα της κανονικής Γραφής (π.χ. Τωβίτ 12:9· Σοφία Σειράχ 3:30 για την ελεημοσύνη που «εξαλείφει αμαρτίες», έναντι της δικαίωσης και της εξιλέωσης στην Καινή Διαθήκη).
  • Αναχρονισμοί ή ιστορικές δυσχέρειες (π.χ. στην Ιουδίθ ο Ναβουχοδονόσορ αποκαλείται «βασιλιάς της Ασσυρίας»).
  • Αμφίβολη πατρότητα/ψευδωνυμία (π.χ. η Σοφία Σολομώντος μιλά με φωνή Σολομώντα, αλλά συντάχθηκε πολύ αργότερα).

5) Γιατί εμφανίζονται σε ορισμένες Βίβλους;

  • Η Μετάφραση των Εβδομήκοντα (Ο΄), ελληνική μετάφραση που χρησιμοποιήθηκε ευρέως από ελληνιστές Ιουδαίους και χριστιανούς, κυκλοφόρησε με συλλογές που περιείχαν αυτά τα βιβλία.
  • Πατέρες της Εκκλησίας: μερικές φορές τα διάβαζαν και τα παρέθεταν προς ωφέλεια· άλλοι τα διέκριναν από τη Γραφή (π.χ. ο Ιερώνυμος, στον Προλόγο Γαλεάτο, τα κατατάσσει «εκτός κανόνα» παρότι χρήσιμα προς ανάγνωση).
  • Αρχαίοι κατάλογοι (Μελίτων Σάρδεων, Αθανάσιος, τοπικοί κατάλογοι) δεν συμπίπτουν πλήρως.
  • Τοπικές σύνοδοι (Ίππων το 393· Καρθαγένη 397/419) συμπεριέλαβαν δευτεροκανονικά σε ποιμαντικά συμφραζόμενα.
  • Σύνοδος του Τριδέντου (1546) στη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία όρισε τα περισσότερα δευτεροκανονικά ως κανονικά.
  • Ορθόδοξες Εκκλησίες διατηρούν μη ταυτόσημους καταλόγους (π.χ. Τρίτο Βιβλίο των Μακκαβαίων, Ψαλμός 151 κ.ά.).
  • Ευαγγελική παράδοση (Μεταρρύθμιση): τα εκδίδει χωριστά ως «χρήσιμα προς ανάγνωση», αλλά όχι κανονιστικά για δόγμα (Άρθρο VI των Τριάντα Εννέα Άρθρων των Αγγλικανών).

6) Συχνές αντιρρήσεις και σύντομες απαντήσεις

Μα οι αρχαίοι κώδικες (Vaticanus, Sinaiticus, Alexandrinus) δεν τα περιέχουν;

Ναι, περιέχουν ευρείες συλλογές με βάση τους Εβδομήκοντα, αλλά η παρουσία σε έναν κώδικα δεν ισοδυναμεί με ομοιόμορφη κανονική αναγνώριση. Οι ίδιοι κώδικες περιλαμβάνουν παραρτήματα που σήμερα κανείς δεν θεωρεί κανονικά (π.χ. Α΄–Β΄ Κλήμης).

Δεν τα χρησιμοποίησαν κάποιοι Πατέρες;

Ναι, προς ωφέλεια· όμως επαναλαμβάνεται η διάκριση ανάμεσα σε «κανονικά βιβλία» (δεσμευτικά για δόγμα) και «εκκλησιαστικά/ωφέλιμα».

Έκλεισε ο κανόνας στη Γιαβνέ (Ιάμνεια);

Καλύτερα να μιλάμε για ραββινική διαδικασία μετά το 70 μ.Χ. που επικύρωσε έναν ήδη παραληφθέντα κανόνα· δεν υπάρχουν ενδείξεις «συνόδου» που πρόσθεσε ή αφαίρεσε βιβλία τότε.

Η Επιστολή Ιούδα παραπέμπει στον Ενώχ· δεν αποδεικνύει ότι εξωκανονικά βιβλία μπορεί να είναι θεόπνευστα;

Η παράθεση ή υπαινιγμός δεν συνεπάγεται κανονισμό (ο Παύλος παραθέτει ειδωλολάτρες ποιητές χωρίς να τους καθιστά Γραφή). Ο Ιούδας χρησιμοποιεί ένα γνωστό μαρτύριο για να διδάξει αλήθεια, όχι για να κανονίσει το Πρώτο Βιβλίο του Ενώχ.

7) Εσωτερικές ενδείξεις στα απόκρυφα που δείχνουν μη θεοπνευστία

  • Αναγνώριση παύσης της προφητείας στην εποχή τους: Πρώτο Βιβλίο των Μακκαβαίων 4:46· 9:27· 14:41.
  • Ομολογία περιορισμών: Δεύτερο Βιβλίο των Μακκαβαίων 15:37–39 (ο συγγραφέας ζητά επιείκεια για πιθανά ελαττώματα).
  • Διδασκαλίες σε ένταση με την υπόλοιπη Γραφή:
    • Ελεημοσύνη που «εξαλείφει» αμαρτίες (Τωβίτ 12:9· Σοφία Σειράχ 3:30) έναντι του έργου εξιλέωσης του Χριστού και της δικαίωσης διά πίστεως.
    • Προσευχή υπέρ νεκρών (Δεύτερο Βιβλίο των Μακκαβαίων 12:45–46) έναντι της απουσίας βάσης στον εβραϊκό κανόνα και της διδασκαλίας της Καινής Διαθήκης περί κρίσης.
  • Ιστορικές δυσχέρειες (π.χ. στην Ιουδίθ ο Ναβουχοδονόσορ παρουσιάζεται ως βασιλιάς της Ασσυρίας).

Αυτές οι ενδείξεις δεν ακυρώνουν την ιστορική ή ευσεβιστική αξία τους, αλλά ναι, περιορίζουν τη δογματική χρήση τους ως κανόνα πίστεως.

8) Συμπέρασμα

  • Ιουδαίοι: δεν ενέταξαν ποτέ τα απόκρυφα στον Τανάχ επειδή δεν ανήκουν στην προφητική εποχή και δεν πληρούν τα κριτήρια «λόγων Θεού».
  • Ευαγγελικοί χριστιανοί: ακολουθούν τον κανόνα του Ιησού και των αποστόλων (Κατά Λουκάν 24:44· Προς Ρωμαίους 3:2), εφαρμόζουν πατερικά κριτήρια κανονικότητας και διακρίνουν ανάμεσα σε ωφέλιμη ανάγνωση και θεοπνευστία.
  • Σύγχρονη χρήση: προσφέρουν ιστορικό πλαίσιο (μεσοδιαθηκική περίοδος, Μακκαβαίοι, ύστερη ιουδαϊκή ευσέβεια), αλλά όχι θεμέλιο διδασκαλίας.

9) Κύρια χωρία προς συμπερίληψη (παρέχονται πλήρη κατόπιν αιτήματος)

  • Κατά Λουκάν 24:44 — Ο Ιησούς επικυρώνει Νόμο, Προφήτες και Γραφές.
  • Προς Ρωμαίους 3:2 — «Σ’ αυτούς εμπιστεύθηκαν τα λόγια του Θεού.»
  • Κατά Ματθαίον 23:35 — «Από τον Άβελ έως τον Ζαχαρία», ιστορικά όρια της εβραϊκής Παλαιάς Διαθήκης.
  • Πρώτο Βιβλίο των Μακκαβαίων 4:46· 9:27· 14:41 — Αναγνώριση της απουσίας προφητών.
  • Δεύτερο Βιβλίο των Μακκαβαίων 15:37–39 — Αυτομαρτυρία μη θεοπνευστίας.
  • Τωβίτ 12:9· Σοφία Σειράχ 3:30 — Ελεημοσύνη και άφεση αμαρτιών (δογματική ένταση).
  • Δεύτερο Βιβλίο των Μακκαβαίων 12:45–46 — Προσευχή υπέρ νεκρών (χαρακτηρίζεται από εσάς ως δαιμονική πρακτική).
  • Προς Εβραίους 1:1–2 — Ο Θεός μίλησε μέσω προφητών και τελικά μέσω του Υιού.

(Αν θέλετε, παρέχω τις πλήρεις παραθέσεις στη μετάφραση που προτιμάτε.)

10) Κλασικές ιστορικές αναφορές (για υποσημειώσεις)

  • Ιώσηπος, Κατά του Απίωνος 1.8 (περί των 22 ιερών βιβλίων).
  • Ιερώνυμος, Προλόγος Γαλεάτος (διάκριση κανονικών/εκκλησιαστικών).
  • Εορταστική Επιστολή 39 του Αθανασίου (κατάλογος της Παλαιάς Διαθήκης και βιβλία «προς οικοδομή»).
  • Σύνοδος του Τριδέντου, Δ΄ Συνεδρία (1546).
  • Τριάντα Εννέα Άρθρα (Άρθρο VI, αγγλικανική παράδοση: «βιβλία προς ανάγνωση… αλλά όχι για θεμελίωση δόγματος»).
```